انیمیشن ژاپنی داستانی دور و دراز اما در کمال ناباوری بازگو نشده داره؛ مثلا مطمئنا خیلی از افراد انیمیشن «سفید برفی و هفت کوتوله» که اولین انیمیشن بزرگ تاریخ سینما بود رو دستکم یه بار دیده ان اما بعیده کسی حرفی از انیمیشن «جنگجویان دریای مقدس موموتارو» رو که هفت سال بعد از اون یعنی در سال ۱۹۴۴ اکران شد شنیده باشه. این انیمیشن در واقع اولین انیمیشن تاریخ سینمای ژاپن هستش که داستان گروهی از حیوانات رو روایت می کنه که واسه شرکت در جنگ خونواده هاشون رو ترک می کنن. هر چند این انیمیشن پیامای تبلیغاتی سیاسی زیادی داره اما تماشای اون خالی از لطف نیس.
در واقع این انیمیشن واسه تشویق کردن جوانان ژاپنی به خاطر شرکت کردن در جنگ جهانی دوم و مقابله با نیروهای آمریکا که در حال نزدیک شدن به ژاپن بودن ساخته شد.
اگه والت دیزنی پدر انیمیشن در آمریکا شناخته می شه، همین نقش رو اوسامو تزوکا در ژاپن رو دوش داشته.
ایشون در اول کار خود رو با انیمیشن شروع کرد و کم کم وارد دنیای ساخت فیلمای غیرانیمیشنی هم شد.
امروزه انیمیشن یا عادی تر اون یعنی «انیمه» بسیار پرطرفدار بوده و هر ساله تماشاگر ساخت انیمیشنای زیادی هستیم که معمولاً هم با استقبال مواجه می شن.
هر چند دوستداران انیمه با تولیدات هالیوودی آشنایی کاملی دارن اما حجم بزرگی از انیمهای ژاپنی مهجور مونده و خارج از این کشور معروفیت چندانی ندارن. به خاطر همین می خوایم شما رو با ۲۰ مورد از بهتری انیمهای ژاپنی آشنا کنیم که به شکل دو قسمت منتشر می شه.
۲۰- پونیو
انیمیشن «پونیو» که در ژاپن با نام «پونیو روی صخره کنار دریا» (Ponyo on the Cliff by the Sea ) میشناختنش، انیمیشنیه که به وسیله استودیو گیبلی (Ghibli) در سال ۲۰۰۸ ساخته شد.
این فیلم دهمین کار بزرگ انیمه ساز مشهور ژاپنی هایائو میازاکی و هشتمین همکاری اون با استودیو گیبلی بود. از میازاکی و استودیو گیبلی در این مطلب بسیار خواهید شنید چون این دو در ساخت انیمیشن در کشور ژاپن سهم بسیار مهم و بالایی دارن. پونیو ماهی قرمزیه که بعد از این که عاشق یه پسر به نام سوسوکا می شه، آرزو می کنه که کاش به یه دختر تبدیل شده و بتونه با سوسوکا وارد دنیای اون شه.
شاید این انیمیشن بهترین کار میازاکی و استودیو گیبلی نباشه اما مطمئنا اونقدر جذابیتی داره که تماشاگر رو به خود جلب می کنه و بیننده هم از تماشای اون لذت میبره. داستان این انیمیشن در دنیایی امروزی شکل میگیره که کمی با فانتزی و افسانه در تماسه.
در نسخه انگلیسی این انیمیشن، لیام نیسن در نقش پدر پونیو، یه جادوگر دریایی، صداپیشگی می کنه که با قدرت جادویی خود به پونیو قالبی پری وار داده و شرایط رو واسه اون جفت و جور می سازه که با دوست پنج ساله خود به گردش بره. معمولاً انیمهای مهم ژاپنی به وسیله شرکت دیزنی دوبله می شن که دوستان میازاکی در این استودیو نقش مهمی در این دارن. به خاطر همین در طول سالای جاری استودیو انیمیشن سازی دیزنی در مورد دوبله انیمهای ژاپنی سرمایه گذاری کرده و انیمیشن «پونیو» هم از این قانون مستثنی نبوده. در این انیمیشن بازیگران مطرحی مانند لیام نیسن، مت دیمون، کیت بلنشت، بتی وایت، کلوریس لیچمن و تینا فَی صداپیشگی می کنن.
این انیمیشن از اول تا انتها جذاب و دوست داشتنیه اما شاهکار این انیمیشن رو باید در تکنیکای فنی ساخت اون جست که با ۱۷۰٫۰۰۰ تصویر جداگونه، انیماتورهای استودیو گیبلی تونستن رکورد این استودیو رو در مورد ساخت تصویرهای جداگونه بشکنن. خیلی از امواجی که در درون دریا دیده می شه به وسیله خود میازاکی کشیده شده چون تنها اون به عنوان کارگردان انیمیشن می دونست که دقیقاً چه می خواد.
۱۹- ۵ سانتیمتر در هر ثانیه
انیمیشن «۵ سانتیمتر در هر ثانیه» (۵ Centimeters per Second) که نسبت به انیمیشن قبلی داستانی بزرگسالانه تری داره یه داستان عاشقانه س که در سه بخش به تصویر کشیده می شه.
این سه بخش عبارتند از: شکوفه گیلاس، فضانورد و ۵ سانتیمتر در هر ثانیه که در کل یه ساعت شما رو سرگرم می کنن. داستان فیلم در دهه ۱۹۹۰ شروع شده و در ژاپن اتفاق می افته و بعد پایان داستان در روزگار الان به تصویر کشیده می شه.
در واقع این انیمیشن داستان زندگی مرد جوونی به نام تاکاکی تونو رو روایت می کنه.
این انیمیشن به وسیله یه تازه وارد در دنیای انیمیشن سازی ژاپن به نام ماکاتو شیناکی ساخته شده که با دیدن فیلم انیمه «قلعه ای در آسمون» (Castle in the Sky ) ساخته هایائو میازاکی تشویق شد که وارد این میدون شه.
این انیمیشن برخلاف دیگه کارای شیناکی و استودیو گیبلی دارای عناصر فانتزی و علمی تخیلی نیس بلکه بهتر می دونه داستانی ساده و سرراست در مودر یه مرد جوون در دنیای الان و مدرن ژاپن رو روایت کنه که عشقش رو از دست داده و در راه زندگی، اتفاقات بزرگی واسه ایشون اتفاق می افته. این انیمیشن در سال ۲۰۰۷ اکران شد.
۱۸- قلعه متحرک هاول
در سال ۲۰۰۴، استودو گیبلی تونست حقوق به کار گیری رمان «قلعه متحرک هاول» ( Howl’s Moving Castle ) نوشته دیان وین جونز رو بدست آورد اما کسی واسه کارگردانی انیمیشنی براساس اون داوطلب نشد.
به خاطر همین میازاکی از بازنشستگی خارج شده و کارگردانی اونو رو دوش گرفت. این انیمیشن داستان یه دختر جوون رو روایت می کنه که یهو در نتیجه جاودویی به یه زن ۹۰ ساله تبدیل می شه.
بعد از این که میازاکی کارگردانی این انیمیشن رو رو دوش گرفت تغییراتی زیادی رو در سیر داستان اعمال کرد اما اقتباس اون حتی از داستان اصلی هم باحال تر و دیدنی تر از کار درآمد.
دختر جوون داستان بعد از این که در اثر یه نفرین به پیرزنی فرتوت تبدیل می شه تصمیم میگیره به کمک یه جادوگر دیوونه و قلعه اون که به پایش وصل شده خود رو دوباره به دوران جوونی بازگرداند. دوبله انگلیسی این انیمیشن به وسیله پیتر داکتر انجام گرفته و بازیگران مطرحی مانند کریستین بیل و بیلی کریستال به ترتیب صداپیشگی شخصیتای هاول و یه هیولای آتشین به نام کلاسیفر رو رو دوش داشتن. این انیمیشن بن مایه های یه انیمیشن بچه گونه رو با داستانی فانتزی اما تاریک در هم می آمیزد که مفاهیمی مانند مرگ، جنگ و موضوعای مهم تر رو دنبال می کنه.
۱۷- بیباپ گاوچران: فیلم
این انیمیشن که تا حدودی براساس انیمیشن تلویزیونی «بیباپ گاوچران: کوبیدن بر در بهشت» (Cowboy Bebop: Knocking on Heaven’s Door ) ساخته شده در سال ۱۹۹۸ ساخته شده و نمیشه اونو دنباله ای بر اون دونست. در واقع این انیمیشن به خاطر درخواست بالای تماشاگران در سال ۲۰۰۱ ساخته شده خیلی از عوامل سازنده سریال در ساخت نسخه سینمایی اون حضور داشتن؛ از جمله هاجیمه یاتاته در نقش کارگردان و بازیگرانی انگلیسی زبون و ژاپنی واسه صداپیشگی فیلم. این فیلم داستان گروهی از شکارچیان جایزه بگیر فضایی رو روایت می کنه که سوار یه کشتی فضایی به نام بیباپ هستن. این فیلم رو معمولاً به خاطر آهنگ جاز خاصی که داره می شناسن.
۱۶- شاهزاده کاگویا
«شاهزاده کاگویا» (Princess Kaguya ) تنها انیمیشن استودیو گیبلی در این فهرسته که میازاکی در ساخت اون دخالتی نداشته و کارگردانی اونو ایسائو تاکاهاتا رو دوش داشته.
تاکاهاتا با کارگردانی انیمیشن ناشناس نبوده و استعداد اونو در انیمیشن «گورستان کرمای شب تاب» (Grave of the Fireflies ) در سال ۱۹۸۸ دیده ایم. انیمیشن «شاهزاده کاگویا» براساس یه داستان فولکلور و افسانه ای ژاپنی به نام «داستان بامبوچین» ساخته شده و داستان مردی رو روایت می کنه که موقع انجام کار همیشگی خود که بریدن ساقه های بامبوه دختری قشنگتر و کوچیک رو در کنار ساقه یکی از بامبوها پیدا می کنه.
این دختر بچه به سرعت رشد کرده و مرد بامبوچین و زنش تصمیم می گیرن که اونو به عنوان بچه خود قبول کنن.
این انیمیشن داستانی جذاب و دوست داشتنی رو روایت کرده و جلوه های تصویری اونم بر زیبایی داستان اضافه کرده. همه تصاویر این انیمیشن به روش دستی و با به کار گیری راه چاپ رنگ مایع ساخته شده که نتیجه ای مسحور کننده رو به دنبال داشته.
این انیمیشن که در اون جیمز کان در نقش بامبوچین و کلوئی گریس مورتز در نقش شاهزاده کاگویان صداپیشگی می کنه تونست خود رو به عنوان یکی از بهترین ساختهایی انیمیشنی استودیو گیبلی مطرح سازه.
۱۵- دختری که در زمان حرکت می کرد
انیمیشن «دختری که در زمان حرکت می کرد» (The Girl Who Leapt Through) براساس رمانی نوشته سال ۱۹۶۷ با همین نام، در سال ۲۰۰۶ ساخته شده و داستان دختری رو روایت می کنه که می فهمه توانایی سفر در زمان رو داره.
این فیلم در بعضی موارد با رمان نامبرده تفاوتایی داره مخصوصا در مورد شخصیت اصلی که در کتاب کازوکوه اما در فیلم نقش اصلی رو دوش آبجی زاده اون یعنی ماکوتوه. بعد از این که ماکوتو از قدرت خود باخبر می شه از اون واسه اهداف پوچ و الکی استفاده می کنه.
این انیمیشن به وسیله مامورو هوسودا کارگردانی شده، همون کارگردانی که اول قرار بود «قلعه متحرک هاول» رو کارگردانی کنه اما بعدا میازاکی جای اونو گرفت. ایشون پس از اون که در موارد اولیه پرداخت داستان با مسئولان استودیو گیبلی دچار اختلاف شد از ساخت اون انصراف کرد.
انیمیشن «دختری که در زمان حرکت می کرد» رو میشه نسخه انیمیشنی ژاپنی فیلم «کلیک» (Click) با بازی آدام سندلر دونست که از نسخه هالیوودی اش جذاب تره.
۱۴- قلعه ای در آسمون
تا به اینجای این مطلب بارها در مورد استودیو گیبلی سخن گفتیم اما هیچ وقت به داستان پیدایش و شروع کار این استودیو نپرداخته ایم. در واقع این استودیو بعد از ساخت انیمیشن «ناوسیکا از دره باد» (Nausicaa of the Valley of the Wind ) در سال ۱۹۸۴ به کارگردانی میازاکی به طور رسمی تاسیس شد.
اما اولین فیلمی که با مشارکت میازاکی و همکارانش به جفت و جور کنندگی شرکت با نام گیبلی ساخته شد انیمیشن «لاپوتا: قلعه ای در آسمون» (Laputa: Castle in the Sky) بود که کارگردانی اونو هم میازاکی رو دوش داشت.
داستان این انیمیشن تا حدود زیادی مثل داستان «سفرهای گالیوور» است که نام لاپوتا رو از یکی از شخصیتای این داستان گرفته بود. اما به دلیل این که این واژه در زبون اسپانیایی معنی منفی داشت عنوان اون در بازارهای آمریکا و اروپا به «قلعه ای در آسمون» تغییر پیدا کرد.
این انیمیشن داستان دو بچه به اسمای شاهزاده شیتا و پازو رو روایت می کنه به خاطر علاقه شدیدشان به فضانوردی و پرواز تلاش می کنن خود رو به کی شهر آویزون در آسمون برسانند. در آخر گروهی از دزدان فضایی واسه گرفتن گنجی مهم به تعقیب اونا می پردازن. این انیمیشن رو باید یکی از شاهکاریای استودیو گیبلی دونست که مطمئنا ارزش تماشا کردن رو داره.
۱۳- پاپریکا
واسه کسایی که فیلم «تلقین» (Inception) کریستوفر نولان رو در سال ۲۰۱۰ دیده ان شاید نام «پاپریکا» (Paprika) آشنا باشه. در واقع این فیلم رابطه چندانی با فیلم نولان نداره بلکه ۴ سال قبل از «تلقین» و براساس رمانی به همین نام نوشته یاسوتاکا سوتسویی ساخته شده.
این رمان در سال ۱۹۹۳ منتشر شده بود پس شاید بشه ادعا کرد که نولان از این رمان و انیمیشن ساخته شده از روی اون واسه فیلم «تلقین» الهام گرفته. پاپریکا داستان ساخت یه وسیله رو روایت می کنه که به پزشکان این امکان رو میده که بتونن وارد رویاهای بیماران شن. در ادامه داستان این دستگاه به وسیله دزدان به سرقت میره. این انیمیشن بر خلاف شباهت داستانی به «تلقین» اما پیچیدگیای داستانی اونو نداشته و از جلوه های چشمی زیبایی استفاده میکرد.
۱۲- باد برمی پاشه
در سال ۲۰۱۳، میازاکی دوباره بازنشستگی خود رو از کارگردانی انیمیشن اعلام کرد و این بار هم به نظر می رسید که تصمیم ایشون قطعیه. اما همون سال فیلمی دیگه با داستانی پر از سفرهای ذهنی از اون با نام «باد برمی پاشه» (The Wind Rises) منتشر شد.
این فیلم که فرق زیادی با بقیه فیلمای میازاکی داشت یه انیمیشن زندگینامه ای در مورد جیرو هوریکوشی، مهندس و طراح هواپیماست که در جنگ جهانی دوم بر پروژه ساخت هواپیماهای جنگی نیروی هوایی ژاپن نظارت می کرد.
میازاکی در این فیلم داستانایی واقعی از زندگی هوریکوشی رو با رمانی نوشته هوری تاتسوئو در سال ۱۹۳۷ به نام «باد برخاسته س» ترکیب ساخت.
میازاکی در ساخت این انیمیشن از به تصویر کشیدن داستانای فانتزی دوری کرده و در واقع نتیجه پایانی با فیلمای دیگه اون فرق داشت، به خاطر همین خیلی از طرفداران فیلمش با دیدن این فیلم ناامید شدن. با این وجود فیلم «باد برمی پاشه» یکی از بهترین فیلمای میازاکی هستش که دارای نبوغ و بلوغ خاصیه که در هیچ کدوم از فیلمای دیگه اون دیده نمی شه.
میازاکی در این فیلم به مفاهیمی مانند شادی، غم و احساس گناه نگاهی استادانه انداخته و از به تصویر کشیدن دنیای تاریک هوانوردی هیچ باکی نداشته.
۱۱- پورکو روسو
انیمیشن «ناوسیکا از دره باد» دومین ساخته میازاکی بود که براساس یکی از کتابای کمیک منتشر شده به وسیله خودش ساخته شد.
ایشون در سال ۱۹۹۲ یکی دیگه از کتابای کمیک خود با عنوان «هیکوتی جیدای» رو واسه ساخت انیمیشن «پورکو روسو» (Porco Rosso) مورد استفاده قرار داد که داستان یه خلبان موفق ایتالیایی در دوران جنگ جهانی دوم رو روایت می کنه.
این خلبان قبلی که حالا به عنوان یه شکارچی جایزه بگیر عمل می کنه در نتیجه یه نفرین به خوک تبدیل می شه.
این شکارچی جایزه بگیر «پورکو روسو» اسمشه که برابر عبارت «خوک قرمز» در زبون ایتالیاییه. اون همیشه در حال پرواز بوده و با دزدان آسمون مقابله می کنه و انتقام میگیره. در واقع این انیمیشن هم مانند
«باد برمی پاشه» داستانی واقع گرایانه داره، البته به جز موضوع نفرین و تبدیل شدن به خوک. باحال این که این فیلم نتیجه علاقه شخصی میازاکی به دنیای هوانوردیه و مایکل کیتون در نسخه آمریکایی به جای شخصیت اصلی داستان حرف می زنه.
