بورس یعنی چی و چرا بورس رو بفهمیم؟

بورس یعنی چی؟ به چه دلیل بهتره که با بازار بورس آشنا شیم؟ اصطلاحا بورس که هر روز در رسانه های می شنویم و می بینیم معنیش چیه؟ سلسله گفتارای بورس به زبون ساده که در پرتال ما ارائه می شه تلاش می کنه تا مخاطبان گرامی سایت رو با مقدمات بورس و ورود به این دنیای جذاب و پر هیجان آشنا کنه.

در گفتار اول با ما همراه باشین.

شما بعد از مطالعه این ۳۵ قسمت، با کلیات بازار سرمایه در ایران آشنا شده و الفبای بورس رو فرا گرفته و می تونین به عنوان یه سهامدار جدید، کد بورس گرفته و در بازار بورس ایران به خرید و فروش سهام بپردازید. اما این که چه سهمی خوب هست و چه سهمی ارزش بهتری واسه سرمایه گذاری داره، بحث ای هست که تجربه می خواد و گذروندن دوره های تخصصی! که نگران ان هم نباشین، پیشنهادات خوبی واسه کسایی که وقت کلاس رفتن ندارن داریم . . .

پرتال خبری ما در تلاش هست که سلسله گفتارایی با عنوان بورس به زبون ساده رو در اختیار مخاطبان گرامی بذاره تا اون دسته از عزیزانی که با اصطلاحات بورس و روش فعالیت در این بازار پر هیجان و جذاب، شناختی کافی ندارن، با زبون ساده و نثری روان، با این دنیای رازآلوده باحال، آشنا شن. یکی از دلایلی که بهتره همه مردم، به خصوص قشر تحصیل کرده کشورمون، با بورس و بورس بازی و مقدمات اون آشنا شه این هست که در عصر پسا برجام که نگاه ها به سمت اقتصاد مقاومتی و توجه به تولید داخل و کاهش سود بانکی و تکریم تولید و مسائلی مثل این هست، یکی از بهترین بازارا واسه سرمایه گذاری پولای سرگردان مردم، بازار سرمایه کشوره. از طرفی، بازارای موازی سرمایه گذاری در کشور مانند سپرده گذاری بانک، خودرو، مسکن، ارز و طلا، به واسطه دلایل جورواجور، محدودیتای خاص خود رو داره و شاید مانند ده های پیش، اون طور که شایسته هست، جذابیتی واسه سرمایه گذاری نداشته باشن.

ما در بازار بورس، با صدها فرصت سرمایه گذاری روی شرکتایی در ده ها گروه جور واجور رو به رو هستیم در حالی که در بازارای سنتی موازی اشاره شده، آخر با ۴ یا ۵ بازار واسه سرمایه گذاری روبرو هستیم و این بازارا هم همیشه سودآوری مطلوب رو نداره و خیلی هم از قوانین علمی و تحلیلی واسه درامد زایی و سرمایه گذاری بهره مند نیس.
ما در سلسله گفتارای بورس به زبون ساده در پرتال خبری ما که در روزای آینده ارائه می شه، با اعداد و ارقام به شما نشون میدیم که به چه دلیل، بازار بورس ایران در طول چند دهه گذشته، بهترین بازار واسه سرمایه گذاری در ایران بوده و بر خلاف تصور بیشتر، مسکن و ارز، بهترینای سرمایه گذاری در ایران نبودن.

 

 

به چه دلیل بهتره بورس رو بشناسیم؟

این سوال خیلی خوبی هست.

خیلیا، بورس بازان حرفه ای رو آدمایی صبور می دونن. آدمایی می دونن که اگه پول زیاد ندارن، تحلیل و اطلاعات و صبر زیاد دارن. اصطلاح هست در میان بورس بازان که می گن: اگه پول زیاد ندارین مهم نیس، صبر سیستماتیک شما مهم تره.  . .  یعنی همون جمله معروفی که بعضی وقتا روی بنر بزرگ راه های تهران دیدیم: قدر تو به اندازه صبر توست! اگه این رو بفهمیم، میشه در بورس موفق بود! همین یه جمله به ظاهر ساده اما معنا داره.
اگه بورس رو بشناسیم، می فهمیم که در اقتصاد چه خبره. تاثیر سیاست در اقتصاد چقدره. روان شناسی بازار کار و کاسبی رو میفهمیم و از خیلی اتفاقات که قشرهای جور واجور مردم از اون بی خبر هستن، آگااه میشیم. . . .

بورس رو باید از دوران مدرسه به علم اموزان یاد داد و اونا رو با الفبای علمی ترین و  تخصصی ترین بازار سرمایه تو یه کشور، به زبون ساده آشنا کرد و با امید به اینکه با رونق بازار سرمایه تو یه دهه آینده، نویسنده گان کتابای درسی هم به این فکر بیفته که جای خالی این بحث مهم در کتابای درسی دانش آموزان و حتی دانشجویان خالی هست.

به هر حال خیلی از ما در طول روز، چه در رسانه ملی و چه در روزنامه ها و نشریات و سایتا، به اعداد و ارقام و اصطلاحاتی بر می خوریم که همه از بورس و بورس بازی خبر میده و تماشاگر در دوستان و آشنایان شمام آدمایی باشه که به ولع و گرما خاصی درباره سهام شرکتا و بالا و پایین رفتن قیمتا و تغییرات اساسی و اتفاقات عجیب و غریب بورس، خوشحال یا ناراحت می شن، اما شما درک دستی از گفته های اونا ندارین.

آری! به اقتصاد دانا نباید اعتماد کرد!

عالی هست که در عصر دهکده جهانی، عصر اینترنت، عصر نرم افزارای مطالعاتی و تحلیلی و آزمایش و عصر اموزش مجازی، بتونیم دست کم اطلاعات لازم رو درباره بازاری که هر روز در رسانه ها چیزای جدیدی از ان می شنویم رو در اختیار داشته و سطح اطلاعات و علم خود رو در بازار و وقایع روزمره پیشرفت بخشیم. شک نداشته باشین، هر اندازه سطح اطلاعات و آگاهی ما از رویدادهای اقتصادی دنیای دور و بر ما در بازارای جور واجور زیاد شه، تاثیر ما در تحلیلای اقتصادی و کار و کاسبی افزایش پیدا می کنه و این تاثیر زیادی روی بازهی شغلی ما در  میدونای جورواجور داره.

(کتاب اقتصاد به زبون خودمون: به چه دلیل نباید به اقتصاد دانا اعتماد کرد، نوشته جیم استنفورد- نشر درخشش)

اقتصاد، موضوعی نیس که شما واسه یادگیری و فهم اون، نیازمند کسب مدرک دکترا از هاروارد باشین! اقتصاد رو حتی یه بچه ۷ ساله که با ۲۵۰۰ تومن یه بطری شیر پاستوریزه می خره می فهمه و در زندگی روزمره با اون سر و کار داره.
چه برسه به زنان خونواده و شاغلان در صنوف جور واجور. به قول پروفسور استنفورد، نویسنده کتاب اقتصاد به زبون خودمون، اقتصاد دانا با ارائه آمارا و اصطلاحات و نمادهای قلمبه سلمبه، بعضی وقتا در فکر فریب فکرا عمومی هستن و بخاطر این، اون عنوان دوم کتابش رو: “ به چه دلیل به اقتصاد دانا اعتماد نکنیم” گذاشت. موضوعی که دلایل مستند و دارای دلیل زیادی واسه اثبات این ادعا در کتاب ارائه شده.

نویسنده در این کتاب به زبون ساده میگه که اقتصاد دانا با اصلاحات اقتصادی قلمیه سلمبه مثل رشد ناخالص ملی (GNP) و ضریب جینی و خیلی مسایل و مفاهیم تخصصی دیگه، تلاش میکنن در گزارشا و اماره های اقتصادی خرد و کلان، شرایطی رو به تصویر بکشن که خیلیا از فهمش ضعیف هستن.

اما هم مردم با هر سطح دانشی، میفهمن رکود یا تورم یا گرانی یا ارزانی یا وفور یا وجود درخواست یا کاهش عرضه یا کالای لوکس و غیر لوکس چیه و چه شرایط بازاری داره.
همه در هر طیفی، با این جور مساول در زندگی روزمره درگیر هستن. پس این تفکر  که فقصد افراد اقتصاد دان، قدرت تحلیل مسائل اقتصادی رو دارن و باید با آمارها و اصطلاحات پیچیده صحبت کرد، در واقع تلاشی واسه گرماهی فکرا عمومی هست.
این حرفی هست که پروفسور جیم استنفورد   استاد اقتصاد امریکا می زنه.

پس نگفته پیداست که اقتصاد که بخشی از زندگی روزانه من و شما هست، واسه درک متعادل اون، نیاز به مدرک دانشگاهی نداره. اتفاقا، اقتصاد امروز دنیا، نتیجه اقتصاد اشتباه چند قرن گذشته هست که همه چیز رو در سود خالص در تراز اسمای مالی شرکتا خلاصه کرده و اقتصاد جدید میگه که محیط زیست و چیزای مهم جامعه هم در تعریف و تنظیم سود پایانی دخالت داره.

 

خوب اینا چه معنی داره؟

 

اینا به ما میگه که فقط اقتصاد دانا نیستن که اقتصاد رو می فهمن و باید بفهمن! چون که  اگه اقتصاد دانا عالی می فهمیدن، به قول نویسنده کتاب هنر شفاف فکر کردن، می تونستن سقوط سهامای بزرگ بورس در آمریکا و اروپا رو حتی در حد ضعیف پیش بینی کنن! می تونستن ورشکستی غولای مالی و تولیدی رو در قرن بیستم پیش بینی کنن! اینا به ما میگه که همه مردم در حد علم خود از اقتصاد سر در میارن و حق دارن که سر در بیارن.

(کتاب هنر شفاف فکر کردن- نوشته دکتر رولف دوبلی- ترجمه عادل فردوسی پور و همکارانش)

به خاطر همین هست که ما به شما پیشنهاد می کنیم که به عنوان بخشی از جامعه، حق دارین درباره بازار سرمایه کشور اطلاعات داشته باشین. چون خیلی از کالاا و خدماتی که مصرف می کنیم، ما حصل کالاهایی هست که شرکتای بازار سرمایه سر سفره و خونه ما میارن. از برق و مشتقات نفتی گرفته تا اجناس آشامیدنی و خوردنی و پوشیدنی و تسهیلات ملی و بانگی و امثالهم.

پس، اگه به عنوان بخشی از جامعه تحصیل کرده ایران، فارغ از تحصیلات و نوع کاری که دارین، به شما پیشنهاد میکنیم بخاطر آشنایی با مسائل روز وافزایش ضریب تحلیل و قدرت آزمایش خود در مسایل جور واجور جامعه و اقتصاد، با الفبای بورس و بازار سرمایه آشنا شید. حتی در حد اطلاعات عمومی. این اطلاعات، توانمندی تحلیلی شما رو از متوسط جامعه زیاد می کنه و یه رفتار فرصت آفرین واسه شما میشه.

در گفتار اول بااین مقدمه کوتاهی که گفتم، میخوایم به این سوال جواب بدیم که از پایه، منظور از بورس چیه؟ این کلمه ای هست که شاید روزی چند بار به گوش شما میخوره. مخصوصا الان که در سایتای اینترنتی، خیلی جاا مستقیما یا غیر مستقیم صحبت از بورس و بازار سرمایه و سهام و نماد و شاخص کل و صف خرید و امثالهم می شه.

کلمه بورس

بورس از اون جمله کلماتیه که در فارسی، برابر خاصی واسه اون مانند کلمه پلیس و آمبولانس، تعریف نشده. شاید بین المللی بودن این واژه دلیل شده تا هم اونقدر، بورس واسه ما ایرانیا، بورس باشه. واژه بورس از نام خانوادگی شخصی به نام “واندر بورس” اخذ شده که در اوایل قرن چهاردهم در شهر بروژ بلژیک می­زیسته و صرافان شهر در مقابل خونه اون گرد هم می­اومدن و به دادوستد کالا، پول و اوراق بهادار مشغول بودن.

این نام بعدا(۱۳۰۹) به کلیه اماکنی گفته شد که محل دادوستد پول، کالا و اسناد مالی و تجاری بوده.
رشد بورس سهام و جاافتادن اون در عملیات تجاری و اقتصادی، با انقلاب صنعتی اروپا و شکوفایی اقتصاد تازه از این رو به اون رو شده اون همراه بوده.
اولین بورس معتبر دنیا، در سال ۱۶۱۱ در شهر آمستردام تشکیل شد و شرکت معروف هند شرقی سهام خود رو در اون بورس عرضه کرد.

بورس آمستردام امروزه هم یکی از منابع مهم تأمین سرمایه در سطح بین‌المللیه. نکته قابل توجه اون هستش که موقع افزایش قابل توجه معاملات سهام، کشورای اروپایی مثل انگلستان، آلمان، سوئیس، قوانین و مقررات ناظر بر معاملات سهام و ضمانت‌های اجرایی لازم واسه اونو وضع کردن تا از هرگونه تقلب و پایمال شدن حقوق صاحبان سهام جلوگیری شه.

بورس اتریش در وین در سال ۱۷۷۱ گشایش شد که بیشترً به معاملات اوراق قرضه دولتی جهت تامین مالی جنگ می­پرداخت. بورس اتریش در آخر قرن ۱۹ میلادی ۲۵۰۰ سهم رو در تابلوی خود داشت و یکی از مهمترین مراکز مالی اروپا به حساب می­رفت. در لندن معامله­گران در بورس جهت انجام معامله در قهوه­خونه گرد هم می­اومدن. واسه نظم بخشیدن به بازار، قهوه­خونه نیوجاناتان در سال ۱۶۹۸ به بورس اوراق بهادار تبدیل شد.

بورس نیویورک در اواخر قرن هجدهم (۱۷۹۲) تأسیس شده و با وجود رقبای دیگر، از نظر حجم معاملات و اهمیت در بازار سرمایه آمریکا، در مقام اول قرار داره.
درآمریکا، اولین محل شناخته شده به عنوان بورس اوراق بهادار، در نیویورک و در محوطه­ای در زیر سایه درخت نارون بزرگی در “وال استریت” بود که بعدا به قهوه­خونه­ای در همون نزدیکی انتقال یافت. بورس وال استریت با جمع­آوری مبالغی به عنوان ورودیه از دلالان (کارگزاران) و گسترش عملیات، تقویت شد و به مجتمع تجاری عظیمی مبدل گردید که بعدا به نام “بورس سهام نیویورک ” به ثبت رسید. حالا تعداد کارگزاران این بورس به چند هزار شخص حقیقی و حقوقی بالغ می­شه. الان در بیشتر کشورای دنیا، بورس‌های اوراق بهادار فعالیت می‌کنن. در ایران هم از دهه چهل شمسی، بازار بورس و اوراق بهادار تهران، مدیریت بازار سرمایه کشور رو رو دوش داره.

بازار بورس در ایران

بازار بورس ایران، یکی از موفق ترین بازارای بورس در جهان هست.
شاید واسه شما این موضوع باحال باشین که بدونین سود بیاری بازار بورس ایران دلیل شده تا این بازار تو یه دهه گذشته در فهرست ۱۰ بورس برتر پر سود دنیا قرار بگیره.
به هر حال، فکر اصلی ایجاد بورس اوراق بهادار در ایران، به سال ۱۳۱۵ بر می­شه.

در این سال، یک کارشناس هلندی و یک کارشناس بلژیکی به خاطر بررسی و اقدام درمورد تهیه و تنظیم مقررات قانونی ناظر بر فعالیت بورس اوراق بهادار، به ایران اومدن. اما تحقیقات اون دو با شروع جنگ جهانی دوم متوقف گردید. پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، دوبارهً در سال ۱۳۳۳ مأموریت تشکیل بورس اوراق بهادار به اتاق بازرگانی و صنایع و معادن، بانک مرکزی و وزارت بازرگانی وقت محول گردید. این گروه پس از دوازده سال تحقیق و بررسی درسال ۱۳۴۵، قانون و مقررات تشکیل بورس اوراق بهادار تهران رو تهیه و لایحه مربوطه رو به مجلس شورای ملی ارسال داشتن که این لایحه در اردیبهشت سال ۱۳۴۵ تصویب شد.

نیم قرن سابقه بورس ایراان و اولین شرکتای بورسی ایران

با ورود سهام بانک صنعت و معدن و نفت پارس، دربهمن ماه ۱۳۴۶ فعالیت بورس اوراق بهادار تهران شروع شد.
بعد اون اوراق قرضه دولتی، اسناد خزانه و اوراق قرضه سازمان گسترش مالکیت صنعتی و اوراق قرضه عباس آباد به بورس راه یافتند. طی یازده سال فعالیت بورس قبل از انقلاب اسلامی، تعداد شرکت­ها، بانک­ها و شرکت­های بیمه پذیرفته شده در بورس از شش بنگاه اقتصادی با سرمایه ۶/۲ میلیارد ریال به ۱۰۵ بنگاه با سرمایه ای بیش از ۲۳۰ میلیارد ریال درسال ۱۳۵۷ افزایش یافت. همچنین ارزش مبادلات در بورس از ۱۵ میلیون ریال به بیش از ۱۵۰ میلیارد ریال در سال ۱۳۵۷ افزایش یافت.

دوره رکود بورس که از سال مزبور شروع گردیده بود تا سال ۱۳۶۷ ادامه یافت. از سال ۱۳۶۸ و در چهارچوب برنامه پنج سال اول پیشرفت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، تجدید فعالیت بورس به عنوان پیش زمینه اجرای خصوصی سازی، جذب و گردآوری پس­اندازه ها و هدایت اون در جهت سرمایه‌گذاری شروع گردید.

طی سال­های پس از تجدید حیات بورس تاکنون، فعالیت بورس فراز و نشیب­های متعددی از جمله رکود سال­های ۱۳۷۱ تا ۱۳۷۳ و ۱۳۷۵ تا ۱۳۷۸ و افت و خیزهای مقطعی ناشی از بحران­های سیاسی مربوط به جنگ افغانستان و عراق رو تجربه کرده.

از اول سال ۱۳۷۶، بورس اوراق بهادار تهران دور تازه ای از فعالیت رو به خود دیده. اقدام‌های انجام شده هم جهت با بازسازی ساختار سازمانی و مدیریتی، استفاده نوآوری‌های فنی و تخصصی، اصلاح روش‌های مقرراتی و نظارتی، جفت و جور‌آوردن زمینه ارتقای کارآیی و اصلاح کارکرد بازار و تلاش واسه هماهنگ سازی سیاست‌گذاریا با نیازای واقعی بازار سرمایه، در مرکز توجهات و برنامه‌های اصلاح ساختاری سازمان بورس اوراق بهادار قرار داشته.

شرکتای بورسی و زمان فعالیت

الان تعداد شرکت­های پذیرفته شده در تابلوهای بورس بیش از ۳۳۶ شرکت و ارزش بازار بورس اوراق بهادار تهران نزدیک به ۶۵ میلیارد دلاره. در چند سال گذشته، روزانه بین ۱۰۰ تا ۵۰۰ میلیارد تومن سهام در بازار بورس تهران خرید و فروش می شه.
باحال هست که بدونین، بازار بورس ایران از ساعت ۸:نیم ساعت واسه درخواست خرید، باز می شن و از ساعت ۹ تا ۱۲:نیم ساعت، به طور رسمی در طول هفته به چز روز ۵ شنبه و جمعه فعالیت داره.

یعنی زمان فعالیت در بازار بورس در طول هفته، فقط سه ساعت و سی دقیقه هست.
یعنی شما فقط در این بازه وقتی حق خرید و فروش سهام رو دارین و خارج از این زمان، هیچ سهمی معامله نمی شه.
حالا بیشترین نزدیک به اتفاق فعالان بازار سرمایه، از راه دسترسیای اینترنتی به خرید و فروش سهام در کسری از ثانیه می پردازن. بدون اون که از خونه خود خارج شن یا حتی در ایران باشن!

پس در دنیای بورس امروز، ما با خرید و فروش سهام شرکتای قبول شده در بازار سرمایه طرف هستیم و همه چیز اینترنتی هست.
زمونه ای که تماشاگر بودین مردم واسه خرید و فروش سهام به تالار خیابون حافظ تهران می رفتن و تابلوهای بزرگ ان با اعدا د و ارقام رو تماشاگر بودن و خیلی هم عجیب بود، خیلی وقته گذشته و همه چیز به داخل یه app اومده! دنیایی به شکل یه APP،. . . دنیایی که در شماره های بعدی ، بیشتر با اون آشنا میشین.

در این گفتار چی یاد گرفتیم؟

۱-یاد گرفتیم که آشنایی با کلیات بازار سرمایه و بورس، واسه افزایش سطح آگاهی و تحلیل ما از مسائل روزمره جامعه، مهمه.

۲-یاد گرفتیم که آشنایی با مسائل اقتصادی، نیاز به تحصیلات دانشگاهی نداره و میشه با زبون ساده، مسائل جور واجور اقتصاد رو یاد نمی گیرین.

۳-یاد گرفتیم که بازار بورس در دنیا از هلند شروع به فعالیت کرد و ظرف چند صد سال گذشته، در سراسر دنیا پخش شده که ایران یکی از ان هاست.

۴-یاد گرفتیم که بازار بورس ایران، بیشتر از ۶۰ میلیارد دلار ارزش داره و صدها شرکت در گروه های جور واجور صنعتی و اقتصادی و خدماتی و مالی در ان مشغول به فعالیت هستن.

۵-یاد گرفتیم که بازار سرمایه به نسبت بازارای موازی عادی، سود دهی علمی و تحلیلی تری داره.
در حالی که بازار مسکن و ارز رو نمیشه با روشای علمی و حرفه ای، تحلیل هفتگی یا ماهانه کرد.

۶-یاد گرفتیم که اندازه معاملات روزانه در بازار سرمایه ایران در سالای گذشته چقدره و ساعات کاری به چه صورت هست.