مجموعه کامل فرهنگ لغت، اطلاحات و تمثیل های مردم کوچه و بازار قسمت هشتم

آتش به مال خود زدن(کالایی را بسیار ارزان فروختن)

 

اُتُل(شکم، اتوموبیل)
پروار-فربه-چاق

 

اَنف کسی معیوب بودن-ابله بودن-خل بودن

آفتاب‌زردی-غروب آفتاب

جُنگ-کتابی که نوشته های گوناگون از نویسندگان گوناگون در آن باشد
اخت شدن با کسی-مانوس شدن با کسی

از جلوی کسی در آمدن-در برابر کسی مقاومت کردن
به روی خود نیاوردن-اهمیت ندادن-به سکوت برگزار کردن-خود را به آن راه زدن
حساب سوخته-بدهی قدیمی

جوشکار-کسی که قطعات فلزی را به هم جوش می دهد

آقبانو-نوعی پارچه‌ی نخی نازک

حرام شدن-بی فایده شدن-بی نتیجه شدن
تلو تلو-حرکت به چپ و راست در حین راه رفتن بر اثر سستی

پی نخود سیاه فرستادن کسی-کسی را از سر خود باز کردن

ابرو زدن(رضا دادن، اشاره کردن)

 
دست به سر کردن کسی-کسی را به بهانه ای برای انجام کاری بیرون فرستادن-کسی را رد کردن

دسته جمعی-باهم-گروهی

دله بازی-رفتار آدم دله

خربان-صاحب خر-خرکچی

بغداد خراب-شکم گرسنه

چنگلوک-مچاله شده-درهم و برهم-بی قواره

چایمان کردن-سرما خوردن-چاییدن

پس خور-آن که بازمانده ی غذای دیگران را می خورد

زهرحند-خنده ی تلخ و از روی خشم

از دولت سر-به لطف کسی-از برکت وجود کسی

در قوطی هیچ عطاری یافت نشدن-به کلی نایاب بودن

 

از کوره در رفتن-به خشم آمدن-آتشی شدن-از جا در رفتن

 

آب تاختن(پیشاب کردن)

از جیب خوردن(در آمد نداشتن، از بس‌انداز خرج کردن)

 

پاره وقت-کسی که تنها بخشی از روز یا هفته را کار می کتد

افتادن تشت کسی از بام-رسوا شدن-باز شدن مشت کسی

پا لب گور داشتن-بسیار پیر بودن-در شرف مرگ بودن

دسته هاون-استوانه ای فلزی یا چوبی برای کوبیدن چیزها در هاون

کار شگفت‌انگیز کردن

افتادن توی پوست کسی(کسی را وسوسه کرد)

خرپا کوب-کسی که کارش ساختن خرپا است

زیادی-اضافی-بی مصرف-خارج از حد

 

خدا را بنده نبودن-بی نهایت عصبانی بودن-کفران کردن

پا به ماه-آبستنی که در ماه آخر خود است

رو دستی-نوعی دستکش-ضربه ی روی دست-حقه-کلک

 

زیر نویس-پادداشت پایین صفحه-پا نویس-نوشته ی زیر فیلم

خرس گنده-برای تحقیر به کسانی که اداهای خارج از سن خود در می آورند گفته می شود

 

 

آبِ آب-آبکی-بی‌مایه-بیرنگ

جنجال-هیاهو-داد و فریاد-غوغا

دست کم-حداقل
زود باش !-شتاب کن! عجله کن!

خوش خیال-آن که به دل بد راه نمی دهد-بی خیال

آسیاب‌گردان(کسی که به‌خوبی از عهده‌ی کارها بر می‌آید)

 

جوال رفتن با کسی-با کسی درافتادن

 
دُم عَلم کردن-اظهار وجود کردن-حالت تعرض به خود گرفتن

 

 

 

چشمم روشن-از تو انتظار نداشتم

از کیسه خوردن(از جیب خوردن)

حرف های صد تا یک قاز-حرف های بی ارزش و بی معنی

دَم کرده-پر رطوبت-باد کرده

ریش گرفتن-دست به ریش کشیدن-پادر میانی کردن-تقاضا و خواهش کردن

تیغ کسی بریدن-اعتبار و زور داشتن- خر کسی رفتن

آروغ بی‌جا زدن(نابه‌جا سخن‌گفتن، نسنجیده کاری کردن)

آتشِ تر(شراب، لب معشوق)

تر و چسب-بی درنگ-بی معطلی-فرز و چابک

خنکای صبح-سحرگاه
خاک تو سری کردن-نزدیکی کردن زن با شوهر

 

جای ارزن نبودن-بسیار شلوغ بودن-جای سورن انداختن نبودن-سگ صاحبش را نشناختن

از زور پسی-از روی ناچاری-اجبارن

از اوناش نبودن ( فقط به‌صورت منفی)(از جمله‌ی کسانی نبودن که مخاطب گوینده‌ی جمله را از آنان پنداشته است)
خیر مقدم-خوش آمد

دور تسبیح-بسیار و بی شمار

رضا ترکی-پارچه ی ابریشمی یزدی که در مشهد به آن علی شیر خدا می گویند.

خوشمزگی-شوخی کردن-بذله گفتن

 
به چشم-اطاعت می شود

 

جز زدن-ناله و زاری کردن

 

چله داری کردن-مراسم عزای چهلم کسی را به پا داشتن

 

دست نماز-وضو

ترش کردن-عصبانی شدن

دل آمدن-به چیزی تن در دادن

دست شما را می بوسد-انجامش به عهده ی شماست

 

ریق افتادن-ریغ افتادن

افسرده‌بیان(بی‌هوده و بی‌مزه‌گو)

جناغ شکستن-شرط بندی کردن با جناغ مرغ

خودفروش-فاحشه-خائن

تاراغ و توروغ-آوایی که از برخورد دو چیز برخیزد

پچ پچ کردن-نجوا کردن-زیر گوشی حرف زدن

زرتی-بی مقدمه-ناگهان -بدون مطالعه و تعمق

پوست خربزه زیر پای کسی انداختن-کسی را به دردسر انداختن
تکان خوردن-ناگهان ترسیدن-جاخوردن-از جا حرکت کردن

رقاصی-کارهای بی هوده و سبک

به چشم آمدن-قابل توجه بودن-ارزش داشتن

در هم لولیدن-توی هم رفتن

 

چهار چنگول ماندن-نگا. چهار چنگول شدن

دم دما-نزدیک-حدود-حوالی

از گل نازک‌تر به کسی نگفتن-با کسی سخت مهربان و پرمحبت رفتار کردن

 

آفتابه گرفتن(آفتابه برداشتن)
پایین تنه-از کمر به پایین-قسمت پایین لباس-کنایه از آلت تناسلی

آب بستن در چیزی-آبکی و رقیق کردن

بار آمدن-تربیت شدن-به روشی عادت کردن

دو دل-مردد-بی تصمیم
پت و پهن-دارای پهنای بیش از حد-کت و کلفت-گل و گشاد

درگیر شدن-گرفتار شدن-دچار آمدن-برخورد کردن

 

اسباب زحمت(کسی یا چیزی که موجب دردسر و آزار شود)

در نتیجه-سرانجام-عاقبت

دست کسی را خواندن-یه اندیشه و نقاط ضعف کسی پی بردن

زیگزاک رفتن-به چپ و راست پیچیدن-مستقیم نرفتن
زار زدن لباس به تن-ناجور و نامناسب بودن لباس

 

پلاسیدن-پژمرده شدن-از دست رفتن تازگی و شادابی

جوز علی-نامی با تحقیر برای صدا زدن کسی

پوشال-چیزهای سبک-میان تهی و بی ارزش

 
از بر بودن(مطلبی را در حافظه داشتن)

 

بخت-شانس-اقبال-شوهر

آینه‌ی هفت‌جوش(خورشید)
بازجویی کردن-تحقیق و بررسی کردن

از کیسه خوردن(از جیب خوردن)

اروای ننه‌ات(ارواح بابات)

دیر رس-میوه ای که دیر می رسد

پایاپای-خرید کالا با کالا-حساب کردن طلب های خود را به جای وام های گرفته

آقادایی را جنباندن(حرکتی به خود دادن)
دود شدن و به هوا رفتن-گم و ناپدید شدن-آب شدن و به زمین فرو رفتن-محو و نابود شدن

 

احدالناس(کسی، فردی)

آسمان به ابرو پوشیدن(پنهان ساختن امر آشکار)

دل و روده بالا آمدن-به حالت تهوع افتادن

زیر آب-مجرایی در ته مخازن آب برای خالی کردن آن ها
دست و پنجه نرم کردن-گلاویز شدن-جنگیدن

جریحه دار شدن-زخمی شدن-دل شکسته شدن-رنجیده شدن

رک گویی-صاف و پوست کنده حرف زدن

به دست و پای کسی افتادن-با التماس تقاضای ترحم کردن-نهایت خاکساری کردن

به هوای کسی-به آرزوی کسی-به سودای کسی

پاترس-ترساندن کودکان برای بازداشتن از کاری

بازاری-دارای شغلی در بازار-مبتذل

بیخود-بی مصرف-بدرد نخور

امن و امان(بدون بیم و هراس)

بی اشتها-بی میل به غذا

از زور پسی(از روی ناچاری، اجبارن)

آب حیات(عشق و محبت، دهان معشوق)
خرده ریز-اثاثه ی اندک و کم مصرف-آشغال
زیر کاسه نیم کاسه بودن-در کاری رازی پنهان بودن-مکر و حیله ای در کار بودن
دس دس کردن-دست زدن-طول دادن-وقت گذراندن
اسیر خاک-مرده-تن‌پرور
اطفال باغ(گل‌های تازه)
 

دو لُپی خوردن-دو لُپه خوردن-هم از آخور خوردن-هم از توبره

 
پای کسی لب گور بودن-به آخر عمر رسیدن-بسیار پیر شدن

چندش آور-تکان دهنده-دل به هم زن

پا خوردن فرش-نرم و لطبف شدن فرش بر اثر رفت و آمد بر آن

خانه خراب کن-بدبخت کننده-زیان رساننده
چروک انداختن-چین انداختن
چِک کردن-وارسی و بازبینی کردن

زیر آبی-زیرآبکی

رکابی-دارای رکاب-پیاده ای که به دنبال سواری بدود

انگشت به دندان گزیدن(متحیر شدن، حسرت خوردن)

 

دست کسی به دهانش رسیدن-از تهی دستی بیرون آمدن-محتاج نبودن
ابرو پاچه‌بزی(دارای ابروی پهن و پرمو، ابرو قجری)
تجدید شدن-قبول نشدن در پایان سال تحصیلی و تکرار برخی از درس ها در شهریور ماه

دستگیر شدن-فهمیدن-متوجه شدن-بو بردن-عاید شدن-بازداشت شدن

زَوال-مست مست-لول

چار طاق-به طور کامل

پالان گذاشتن بر کسی-کسی را خر کردن-فریب دادن

پوست و استخوان شدن-بسیار لاغر شدن

تت و پت کردن-شکسته سخن گفتن-لکنت پیدا کردن
آدم چوبی-بی‌عرضه و دست‌وپاچلفتی
دم به تله ندادن-با احتیاط رفتار کردن-خطر نکردن

 

ریشه داشتن-سابقه ی خوب داشتن-محکم بودن

آب پاکی روی دست کسی ریختن(کسی را کاملن ناامید کردن)
آب نکشیده-زشت-بد-نامفهوم

خروار-کنایه از مقدار زیاد
از خر شیطان پایین آمدن(از لجاجت دست برداشتن، از تصمیم نادرستی منصرف شدن)

تیغ کش-چاقوکش حرفه ای-لات و جاهل

روی شاخ بودن-مسلم بودن-قطعی بودن

پا شدن-از جا برخاستن
زیر اخیه رفتن-به نفع کسی به کاری تن دادن

آیَم سایَم-گاه‌کاهی

آخر و عاقبت(نتیجه‌ی خوب)

دانه ی درشت برچیدن-به دستمزد کم قانع نبودن

 
جفتک پراندن-لگد زدن-بد رفتاری کردن-مخالفت کردن

دلچسب-دلپذیر-مقبول

اشتباه لپی(اشتباه لفظی)

 

 

دوما-در ثانی-دیگر آن که-دوم آن که

از خجالت آب شدن-بسیار شرمنده شدن

جاهل پسند-چیزی که جوان

الف به خاک کشیدن-خجالت کشیدن
برچسب-نوشته ای دارای مشخصات که آن را روی چیزی می چسبانند-اتیکت

اشک تلخ-شراب-اشک عاشق

جارو کردن زیر پای کسی را-موجب اخراج کسی از کاری یا جایی شدن

پشتک چار کش-نوعی بازی که کسی خم شده و کسی از پشت بر کمر او می جهد-جفتک چارکش

دنگ و فنگ-طول و تفصیل-مقدمه چینی فراوان-تشریفات زیاد

 

بشکن بشکن-وقت شادی و شادمانی-جشن و سرور

پُز دادن-خودنمایی بی جا کردن-فیس آمدن

جِر دادن-پاره کردن-در مقام تهدید نیز می گویند

زیر دریایی-کشتی جنگی که می تواند در زیر آب حرکت کند

زو کشیدن-اصطلاحی از بازی الک دولک که بازنده باید بدون تازه کردن نفس یدود

حمله کردن-یورش بردن

پوست و استخوان شدن-بسیار لاغر شدن

 

پاردم ساییده-کهنه کار-ناقلا
حق البوق-رشوه

چشمداشت-توقع-انتظار
ادب شدن(فهمیدن، با تنبیه عاقل شدن، تجربه آموختن، آدم شدن)

از دروازه نگذشتن، از سوراخ سوزن گذشتن-حالاتی بی‌ثبات و بسیار متضاد داشتن

خبر-گزارش رویداد

حرف روی حرف کسی آوزدن-برخلاف حرف کسی چیزی گفتن-با حرف کسی مخالفت کردن

خوش دوخت-لباسی که به اندازه و برازنده دوخته شده باشد

دستی پز-نانوایی که در خانه نان می پزد
از کیسه شدن-هدر شدن-ضرر کردن
ر ِِنگ گرفتن-ضرب گرفتن-آهنگ رقص نواختن

روی شکم سیری-بدون تعهد-از سر بی خیالی

جیغ کشیدن-نگا. جیغ زدن

زیر دریایی-کشتی جنگی که می تواند در زیر آب حرکت کند

رانده و مانده-بدبخت و وامانده

ازخودراضی(متکبر، خود پسند)

خال باز-کسی که ورق ها را با تردستی می اندازد و مردم را فریب می دهد

پاکار-امر بر-پادو-مباشر

دود و دم داشتن-بساط چای و قلیان یا تریاک گستردن

بی فکر-لاابالی-بی قید
به عرب و عجمی بند نبودن-هیچ پشت و پناهی نداشتن

چوب به آستین کسی کردن-به سختی تنبیه کردن-به سزای عمل رساندن

به یک چوب راندن-همه را به یک چشم نگاه کردن

چینی بند زنی-عمل چینی بند زدن

به ساز کسی رقصیدن-بازیچه ی کسی شدن-از کسی فرمان بردن

دامن به کمر زدن-آماده شدن-آستین بالا زدن

به زخم خود زدن-دردی را درمان کردن-گوشه ای از گرفتاری خود را سامان دادن

بد ادا-بد اطوار-بد گوشت-کسی که در بهانه جویی افراط می کند و به انجام تشریفات علاقه دارد

تق سرما شکستن- تک سرما شکستن

 
آهن کهنه به حلوا دادن(معامله‌ی پرسود کردن)

آب به چشم آمدن(طمع کردن)

 

 
چاییدن-سرما خوردن-زکام کردن

ابرو زدن-رضا دادن-اشاره کردن

اخت بودن-سازگار و هماهنگ بودن-مانوس بودن

 

آزار داشتن-انجام کاری به قصد اذیت دیگری-کرم داشتن

 

دک و دهن-دک و پوز

پای کسی لب گور بودن-به آخر عمر رسیدن-بسیار پیر شدن

دلِی دلِی-حاشا-انکار

دل دل کردن-تردید داشتن-دو دل بودن

بنا کردن-شروع کردن

حال کسی را گرفتن-کسی را ناراحت کردن-شادی کسی را به هم زدن
رفتگر-سپور-آشغالی

چروک خورده-چین خورده-ناصاف شده

چَک-سیلی-کشید

تا خرخره زیر قرض بودن-وام بسیار داشتن

دست بالا-حداکثر

چِخ کردن-راندن سگ

جیغ کشیدن-نگا. جیغ زدن

 
تو مشت کسی بودن-کاملا در اختیار کسی بودن
زدن خود به آن راه-خود را به نادانی
اسب را گم کردن دنبال نعلش گشتن-اصل را از دست دادن و دنبال فرع گشتن
آب شیراز(شراب)
توی دل کسی خالی شدن-ترسیدن-ناامید شدن

دست از پا خطا نکردن-هیچ کار اشتباهی نکردن-تکان نخوردن

چایمان-سرما خوردگی

تف مالی-سرسری شستن و اندکی آب زدن-هنگام بوسیدن-آب دهان و لب ها را به صورت کسی زدن

 

 

 

آفتاب‌زردی(غروب آفتاب)

حاشیه دار-کناره دار

تو آستین بودن-حاضر و آماده بودن-آماده داشتن

دُنگی-دانگی

انگشت بلند کردن-اجازه‌ی سخن خواستن

زهرمار کردن غذا-مانع از خوردن با لذت شدن

 

 

چشم و گوش بسته-بی تجربه و بی اطلاع
 

 

از نان خوردن افتادن-نان کسی آجر شدن
از کاسه درآمده-بیرون‌زده-ورقلمبیده
تو پوزی خوردن-تو دهنی خوردن-دمغ شدن-نا امید شدن

راست رفتن-مستقیم رفتن-بدون دردسر رفتن

رج کردن-رج بستن

چَپَری بی-درنگ-به سرعت
چاتمه-چند تفنگ که یه صورت ضربدر به هم تکیه داده اند

از کیسه شدن(هدر شدن، ضرر کردن)

آمدیم (و) . . .(فرض کنیم که)

از چپ و راست-از همه سو-از همه جا

دست دادن-پیش آمدن

هرمار-ز درد بی درمان-کوفت
از آن نمد کلاهی به کسی رسیدن(بهره بردن از چیزی، نصیب بردن)

از جنب و جوش افتادن-آرام گرفتن-شور و هیجان خود را از دست دادن

خاک بر سر-توسری خورده-داغ دیده-بدبخت

بی زحمت-لطفا-خواهش می کنم

جگر خون کردن-رنج بسیار دادن

از سفیدی ماست تا سیاهی زغال-همه و همه چیز

 
تو سی خودت، من سی خودم-از تو به خیر و از ما به سلامت

د ِ-حرفی برای بیان مداومت

تعطیلی-روز تعطیل-زمان دست کشیدن از کار

 
به حق پیوستن-مردن

 

خاطر کسی را خواستن-کسی را دوست داشتن

پا روی پا بند نشدن-بسیار خوشحال بودن

 
حرف بَری کردن-سخن چینی کردن-خبرچینی کردن

چَکه-شوخ و بذله گو

دست چپ از دست راست ندانستن-هر را از بر تشخیص ندادن
دل داشتن-جرات داشتن-دلیر بودن
از دندۀ چپ پا شدن(سخت عبوس و کم‌حوصله بودن)
تا خرخره زیر قرض بودن-وام بسیار داشتن
ترکه-آدم باریک و بلند

تو تاریکی رقصیدن-بدون آگاهی کاری را کردن-بی موقع کاری را کردن
خوار و ذلیل-نگا. خوار و خفیف
از خجالت آب شدن(بسیار شرمنده شدن)

تیپا-ضربه ای با نوک پا-اردنگی

خُردینه-بچه ی خردسال

چرکو-آدم کثیف

بابا ماما-همه کاره ی محل-بزرگ لوطیان

 

خاکه-خرده ی هر چیزی

روبوسی-به مناسبتی روی یکدیگر را بوسیدن

پا خورشی-وسایل لازم برای پخت خورش

دست به ریش گرفتن-ضمانت و تعهد دادن

دَم باریک-نوعی انبردست که نوک آن باریک و دراز است

اله و بله(چنین و چنان)

پِق-صدای خنده ی ناگهانی

خدا روز بد نده-چشم بد دور-روز بد نبینید

بار آمدن-تربیت شدن-به روشی عادت کردن
 

خوش داشتن-دوست داشتن-علاقه مند بودن

دست پیش-گدا

در آستین داشتن-حاضر و آماده داشتن
تزریقات-بخش ویژه ی تزریق آمپول

پیش بها-بیعانه

چشم و گوش بسته-بی تجربه و بی اطلاع

چرب زبان-خوش سخن-چاپلوس

دوستی خاله خرسه-دوستی از روی نادانی که موجب زیان شود

آب در جگر داشتن(توانایی مالی داشتن)

خوب-کافی-بسیار
خط هوایی-راه هوایی-مسیر هواپیما

 
خندق بلا-شکم

خرج راه-هزینه ی سفر

دست به فرار کسی خوب بودن-در گریختن استاد بودن

تق سرما شکستن- تک سرما شکستن