فهرست فرهنگ لغت مردم کوچه و بازار فارسی قسمت هفتم

الف-قاچ خربزه و از این قبیل-بچه‌ی کوچک-سیخ-راست

پیله کردن دندان-ورم کردن لثه

چند پیرهن بیش تر از کسی پاره کردن-بیش تر از کسی تجربه داشتن

دلخور بودن-گله مند بودن-ناراضی بودن

درش را گذاشتن-سکوت کردن-خاموش شدن

آخرین تحویل-قیامت

باد توی گلو انداختن- باد به غبغب انداختن

رو راست-پوست کنده-آشکارا-صریح-بدون ابهام
از راه به‌در بردن-فریب دادن-اغوا کردن

خود را شناختن-به حد بلوغ رسیدن

خار چشم کسی بودن-مایه ی عذاب کسی بودن

آفتاب کردن-برای خشک کردن جلو آفتاب گذاشتن

زمین خوردن-از دست دادن تعادل و به زمین افتادن-شکست خوردن در زندگی-شکست خوردن در کُشتی

چوب خوردن-تنبیه شدن

دست به سینه-آماده ی فرمان-در نهایت ادب و احترام

 

دستی-پول نقدی که به عنوان وام کوتاه مدت از کسی می گیرند

پاورچین-آرام و بی صدا راه رفتن

الدرم بلدرم کردن(بد و بیراه گفتن، ناسزا گفتن)

 

پنج زاری-سکه ی پنج ریالی-پنج هزاری
آبکش کردن(سوراخ سوراخ کردن)

چوچول باز-دغل-بی حیا

 
دُنگی-دانگی

خودداری-امتناع-خویشتن داری-شکیبایی

چاروادار-کسی که چهار پا را کرایه می دهد-آدم بی اصل و بی تربیت

از این گوش گرفتن و از آن گوش در کردن-ظاهرن به حرفی گوش دادن ولی به آن عمل نکردن
دهن کجی-ادا و شکلک به قصد مسخره کردن-بی اعتنایی

آشنایی دادن(خود را معرفی کردن)

خیک آسمان پاره شدن-کنایه از بارش تند و سیل آسا

پیزر در جوال گذاشتن-در فریبکاری مهارت داشتن

دست نگاه داشتن-توقف کردن در انجام کار-معطل شدن و منتظر ماندن
خاک به دهنم-زبانم لال

انگشت بر حرف نهادن(ایراد گرفتن، نکته‌گیری کردن، اعتراض کردن)

چلغوز-فضله ی مرغ و کبوتر-آدم کوتاه قد و بی عرضه

تنگ آفتاب-درست در لحظه ی طلوع خورشی

 

دل و دماغ نماندن برای کسی-حال و حوصله ای در کسی نبودن

چشم انتظار-منتظر-چشم به راه
تنگ آفتاب-درست در لحظه ی طلوع خورشی

چاچول بازی-حقه بازی-هوچی گری-لاف زنی

ایراد بنی‌اسرائیلی(بهانه‎های بی‌خود و بی‌جهت)

در آش رشته گوشت دیدن-چیزی غیرمنتظره و دور از انتظار دیدن

از قرار-ظاهرن-آن‌طور که پیدا است

دزد و حیز-نادرست و مکار
 

خاج پرست-مسیحی-عیسوی-ارمنی-آشوری

تنه خوردن-وارد شدن فشار تنه ی کسی به تن کس دیگر
خوش خور-کسی که همیشه غذای خوب بخورد

دو رانو نشستن-نشستن چون شتر که نشانه ی ادب است

دل و قلوه-احشای گاو و گوسفند

 

چاخان بازی-حقه بازی-چرب زبانی-دروغ بافی

خبر کسی یا چیزی را آوردن-مرگ و نابودی کسی یا چیزی را اعلام کردن-مردن-نابودی

پمپ بنزین-جایی که به وسایل نقلیه بنزین می دهند

ختنه سوران-جشنی که به هنگام ختنه کردن نوزاد پسر بر پا می کنند

آشوب شدن دل-دچار تهوع شدن

بی صاحاب مانده-صاحب مرده-وامانده

بر ملا شدن-آشکار گشتن

حرف پراندن-بدون اندیشیدن چیزی گفتن

بی رگ-بی غیرت-بی حس

حساب کتاب-رسیدن به محاسبات-نظم و قانون

پنج تن آل عبا- پنج تن

زیر ابرو برداشتن-آرایش ابرو از طریق برداشتن موهای زاید زیر ابرو

بریدن-از نفس افتادن-درمانده شدن-از حرکت باز ماندن

خالی کردن تفنگ-شلیک کردن

از رو بردن(خجالت دادن، مقاومت حریف را در هم شکستن)
چشم کسی را خون گرفتن-سخت خشمگین شدن
دَرَنگ-صدای شکستن چیزی یا زدن سیلی

در کوزه گذاشتن و آبش را خوردن-بی ارزش و بی اعتبار دانستن

پیاز کسی کونه کردن-ماندگار شدن در جایی-میخ خود را کوبیدن

ادب کردن(با تنبیه آموختن، آدم کردن)

خراب کردن دختر-دختری را منحرف کردن

دست کسی را توی حنا گذاشتن-کاری را به کسی تحمیل کردن

حساب تراشیدن-خرج درآوردن-حساب غیر واقعی نشان دادن

داغ باطل خوردن-از کار افتادن-از رونق و رواج افتادن

آقام که شما باشید-خدمت شما عرض کنم

آستین از دهان برداشتن(خندیدن)

اقل‌کم(دست‌کم، لااقل)

بخیه زدن-آجیده کردن-دوختن شکاف جامه یا تن

خرابی کردن-نگا. خرابی بالا آوردن

ته صدا-صدای خوش ولی کم مایه

جیب کَن-کسی که کارش اخاذی و تلکه است-کسی که دیگران را می دوشد

 

اشک خنک(گریه‌ی ساختگی)

 
پا جای پای کسی گذاشتن-از کسی تقلید و پی روی کردن
بازجو-مامور تحقیق و بررسی پرونده

دریده-وقیح-بی شرم-پر رو

دست به روی کسی بلند کردن-کسی را کتک زدن

فرمان چرخیدن به سمت چپ در آموزش نظامی

تامین آتیه-پیش بینی و اندوخته برای زندگی آینده

از رو بردن(خجالت دادن، مقاومت حریف را در هم شکستن)

 

زهرمار کردن غذا-مانع از خوردن با لذت شدن
روی دست کسی گذاشتن-به کسی تحمیل کردن

بستری-خوابیده در بستر-بیمار

زنبورک-نوعی تفنگ کوتاه یا توپی کوچک که بر جهاز شتر می گذاشتند

توی دل کسی را خالی کردن-کسی را ترساندن-ناامید کردن

دولت منزل-دولت سرا

جان کلام-اصل مطلب

عینک ذره بینی بسیار قوی

دل کسی را خون کردن-کسی را سخت رنجاندن

 

چشتان بالا-بالا و پایین کردن بچه و قربان صدقه ی او رفتن

زاچ-زائو

چنگول چنگولی-مجعد-حلقه حلقه-پر چین و شکن

بنا بودن-قرار بودن

دماغ چاق بودن-سر حال بودن-تندرست بودن

اختر در پیراهن کردن-بی قرار کردن
دریافتی-حقوق
تپل مپل-چاق و چله
دبش-گس-دارای مزه ی ترش و گزنده
چینی بند زدن-کاسه دوختن-به هم چسباندن تکه های ظروف شکسته

 

آمد نیامد(فرخنده بودن و نبودن)

افت کردن-کاهش یافتن-کم شدن

تازه به چهل سالگی رسیدن (اول بلوغ و خوشی)

دست به گردن-در حال معاشقه-سریع الوصول

 
تو دهنی-ضربه ای که به دهان کسی بزنند-سخنی درشت در پاسخ کسی

پیاز مو-ریشه و بیخ مو

پای کسی جایی بند نبودن-هیچ اعتباری نداشتن

رگ خواب کسی را به دست آوردن-نقطه ضعف کسی را پیدا کردن-کسی را تابع خود کردن

دلو حاجی میرزا آقاسی-آدم بی قرار و پر تحرک

باک کسی نبودن-اهمیتی ندادن-اعتنایی نداشتن
دایه ی مهربان تر از مادر-پرستاری که بیش از مادر مواظب کودک است-کسی که تظاهر به دل سوزی می کند

راست و ریس کردن-آماده کردن-به ظاهر درست کردن
حرف دو پهلو-نگا. حرف پهلودار

رو دست کسی بلند شدن-از کسی پیشی گرفتن-با کسی رقابت کردن

جو گندمی-مویی که تک تک سفید شده است-موی سیاه و سفید

دُز کردن-فروختن چیزی که پیش از آن فروخته شده بوده است

چرک و خون-چرک آلوده به خون

خش افتادن-خراش افتادن

روضه خواندن-سخنان بی فایده گفتن-آه و ناله کردن

 

روده درازی کردن-پر حرفی کردن-وراجی کردن

تخت کردن-هموار کردن-پر کردن-کامل کردن

زبان کوچک-گوشت زبان شکل آویخته در حلق

دل ترکیدن-ترکیدن شکم بر اثر پر خواری

بلند کردن-دزدیدن-بیدارکردن از خواب-تور کردن

 

دست شما را می بوسد-انجامش به عهده ی شماست

بی بته-بی اصل و نصب-بی پدر و مادر
چغل خوری-سخن چینی

ازراه‌نرسیده(در همان لحظه‌ی رسیدن، به مجرد ورود)

از جایی آب خوردن-ناشی از چیزی بودن

پِق-صدای خنده ی ناگهانی

 

شماره ی نوشته : ١- ۹ / ۷

به چشم-اطاعت می شود

زاپاس-ذخیره-یدک-آدم بی مصرف و زوار دررفته

جایی-مستراح-توالت

چِل بسم الله-لوحه ی کوچکی که در آن آیات قرآن می نوشتند و برای دفع چشم زخم بر گردن کودک می آویختند

حمام گرفتن-منظور دوش گرفتن است
دعوا مرافعه-جنگ و جدال بر سر چیزی

تار و تنبک-وسایل موسیقی-آلات ضرب و نوازندگی

جاده صلف کن-کسی که موانع را از سر راه بر می دارد-آلت دست

خشتک کسی را جر دادن-نگا. خشتک پاره کردن

جنسی-آن چه که به سکس مربوط باشد

بی زحمت-لطفا-خواهش می کنم
حق کسی بودن-سزاوار و مستحق چیزی بودن
بازیگوشی کردن-بازی دوست بودن-سبکی کردن-شوخ بودن
تن زدن-سرپیچیدن-نپذیرفتن

خوردن چیزی به چیزی-جور بودن چیزی با چیزی
پس گردنی-زدن با کف دست به پشت گردن کسی

آفت-زن عشوه‌گر و فتنه‌انگیز

 

چِک کردن-وارسی و بازبینی کردن
حرف های صد تا یک قاز-حرف های بی ارزش و بی معنی

آب به آسیاب کسی ریختن-با زحمت خود سود دیگری را فراهم کردن

دار و دسته-پیروان و اطرافیان

 

زاغ و زوغ-فرزندان خردسال-نق-غر و لند
بی سیرت-بی آبرو

 

پاتوغ-محل گرد آمدن

انگشت بر چشم نهادن-پذیرفتن-مسلم دانستن

در دهان افتادن چیزی-مشهور شدن چیزی-فاش شدن-رسوا شدن

حمله ای-مبتلا به بیماری غش

آن سفر-آن بار-آن دفعه

 

چک و چانه-کنایه از دهان

جا نیاوردن-کسی را نشناختن
چس ناله-آن و ناله ی ساختگی برای جلب توجه

بامبول زدن-حقه سوار کردن

زنده بلا، مرده بلا-کسی که هم در زندگی و هم پس از مرگ موجب زنج و آزار مردم است

رو دست کسی گذاشتن خرج-کسی را در خرج انداختن

پا سبک کردن-زاییدن-زایمان کردن

آدم چوبی-بی‌عرضه و دست‌وپاچلفتی

خاله وارفته-آدم شل و ول و شلخته

حال کردن-لذت بردن
تیک تیک-صدای جنبش عقربه ی ساعت

 

استخوان‌دار(محکم، بااراده)

از خجالت کسی در آمدن-محبت کسی را جبران کردن

خر تب کرده-به تمسخر به کسی می گویند که در هوای گرم لباس بسیار کلفت بپوشد

 
پالان آفتاب گذاشتن-کسی را معاف کردن-مرخص کردن

ریسه کردن-ردیف کردن-قطار کردن-پشت سر هم قرار دادن

زاچ-زائو
رضا قورتکی-بی حساب و کتاب-بی اساس

خیمه شب بازی-نمایش عروسکی-حیله و تزویر

خشک خشک توش کردن-در مقابل کسی شدت عمل به خرج دادن-کسی را سخت آزردن
درآوردن دلی از عزا-پس از مدت ها گرسنگی غذای مفصل و مطبوعی خوردن-به خوشی و راحتی ساعتی را گذراندن

حیوون-نگا. حیوان
روی هم رفته-جمعن-بر روی هم

ترکمون زده-نوعی دشنام است. توهینی برای زاییدن یا خراب کاری

چانه کردن-تقسیم کردن خمیر نان به گلوله های مساوی

بخت برگشته-تیره روز-سیاه بخت-بیچاره

زاچی-روزهای استراحت پس از زایمان

دهن کجی-ادا و شکلک به قصد مسخره کردن-بی اعتنایی

از کف دست مو برآمدن(روی دادن پیشامدی غیرممکن)

 

اسم درگوشی-نام دوم فرد مسلمان که نام یکی از امامان است

آتش سوزاندن(شیطنت و شرارت کردن)

پچ پچ-نجوا-حرف زیر گوشی

 

چین-یک بار درو-بک بار چیدن

خر-نفهم و کودن-بزرگ-زیاد

دق-غصه و ناراحتی-نوعی بیماری روحی که بیمار را رنجور می کند و از بین می برد

خوش خیالی-خوش دلی-بی خیالی

پَس-ناجور-خراب

زمین خوردن-از دست دادن تعادل و به زمین افتادن-شکست خوردن در زندگی-شکست خوردن در کُشتی

تاتی کردن-در زبان کودکان: راه رفتن

از دهان در رفتن(پریدن حرفی از دهان، بدون پیش‌بینی سخن راندن)

آخر‌دست (سر)(بالاخره، سرانجام)

خز گیر آوردن-نگا. خر گرفتن کسی

 

بند آوردن-متوقف کردن

بز دل-ترسو

تو پوست کسی افتادن-کسی را وسوسه کردن

تنگ بودن وقت-دیر شدن
تو دل شیر رفتن-جرات فراوان داشتن

دلخوری-گله-شکایت-اوقات تلخی

اشهد را گفتن(برای مرگ آماده شدن)

 

جَری شدن-خشمگین شدن-جسور شدن

بی بی قدومه-دختر بچه ای که ادای مادر بزرگ ها را در می آورد

اطفال باغ(گل‌های تازه)

دادستان-ستاننده ی داد-مدعی العموم

دستک-دفتر حساب

دور و دراز-فراخ و وسیع

آب از آتش برآوردن-کار محال کردن

حاج خانم-عنوان احترام آمیز برای زنان مسلمان سالمند

پا پیچ کسی شدن-با کسی در آویختن-به کسی سماجت کردن

چلچل-خال خالی-ابلق

چینی بند زدن-کاسه دوختن-به هم چسباندن تکه های ظروف شکسته
پاشنه ی خانه ی کسی را در آوردن-کسی را با خواستن چیزی به ستوه آوردن
دو دستی تقدیم کردن-با رضایت خاطر و احترام دادن

خرابی کردن-نگا. خرابی بالا آوردن

البرز-بلندقامت-دلیر
آب به آب شدن-تغییر آب و هوا دادن-بهبود یافتن به سبب سفر

چارچوب-قاب-چهار چوب که چیزی را در بر گیرند

رک گو-کسی که صریح و بی پروا حرف می زند

بادمجان دور قاب چین-آدم چاپلوس-متملق-سبزی پاک کن

تمام و کمال-کامل-به تمامی
پای کسی جایی بند نبودن-هیچ اعتباری نداشتن
تو نگو من بگو-مشاجره-بحث
دق مرگ-دق کش
پاگیر کسی شدن-ناخواسته رنجی به کسی رسیدن
بست-محلی در جاهای مقدس یا دیگر که شخص در آنجا از تعرض در امان می ماند-تکه ی کوچکی از تریاک

تزئیناتی-کسی که کارش تزیین است
تمام و کمال-کامل-به تمامی
 

چرچر کردن-از ثروت بادآورده ای روزگار گذراندن

جامه شور-رختشوی

خبرکش-سخن چین
خواب نامه-کتابی که در آن تعبیر خواب ها نوشته شده است

آلنگ دولنگ-چیزهای بی‌هوده‌ای که به‌عنوان زینت به چیزی می‌آویزند

آلا گارسون-اصلاح موی سر زن به سبک موی پسران

باریک-دقیق-حساس

تو لاک خود رفتن-با کسی کاری نداشتن-توی عالم خود بودن

دق مرگ-دق کش

ریش از دست کسی خلاص کردن-خود را رها کردن-در رفتن

 
بالاخانه را اجاره دادن-تهی مغز بودن-افکار ابلهانه داشتن
این خط و این نشان(عبارتی تهدیدگونه برای منع کسی از چیزی یا انجام کاری، نگویی که نگفتم.)

 
پوست کسی را پر از کاه کردن-به طرز فجیعی کشتن

رخصت خواستن-اجازه خواستن

خورد دادن-درخیاطی کم کم قسمت اضافی را از بین بردن-به زور به کسی خوراندن

زدن به کوچه ی علی چپ-خود را به آن راه زدن-خود را به نادانی
از جنب و جوش افتادن-آرام گرفتن-شور و هیجان خود را از دست دادن

جان کلام-اصل مطلب

 

ژیلت-نیم تنه ی بدون آستین و جلو باز

دُم عَلم کردن-اظهار وجود کردن-حالت تعرض به خود گرفتن

دارا-ثروتمند

دانش سرای مقدماتی-آموزشگاه تربیت دبیر

دست را بند کردن-به کاری مشغول کردن
زیگزاک رفتن-به چپ و راست پیچیدن-مستقیم نرفتن

تو ریختن دل-سخت نگران شدن و ترسیدن بر اثر شنیدن خبر ناگوار

خون کسی را به جوش آوردن-کسی را بسیار خشمگین ساختن
تُف به دهن-حیرت زده

چغل خوری-سخن چینی

بد قماش-بد جنس-خبیث
جفنگ-یاوه-سخن بی هوده-هرزه

آب‌زیرکاه-حیله گر-فتنه انگیز-دو رو

بسم الله-جمله ای که هنگام آغاز به کاری و یا به هنگام تعجب و حیرت می گویند-بفرمائید ! این گوی و این میدان
تراشیده-نازک-قلمی-لاغر

 
زاهرو-دالان-سرسرا

از پاشنه در کردن-پیاده راه درازی را طی کردن

حمله کردن-یورش بردن

خراب کردن-زرد کردن-آلودن لباس-نظم کار چیزی را به هم زدن

چشم و ابرو آمدن-دلبری کردن-عشوه آمدن

پای کسی لب گور بودن-به آخر عمر رسیدن-بسیار پیر شدن

این دست و آن دست کردن-وقت تلف کردن-وقت کشتن-به عقب انداختن

زدُ وازد-زیر و رو کردن کالا و سوا کردن نوع به تر

آتو-بهانه-دستاویز-نقطه‌ضعف

اوستاکار(استادکار، ماهر و مسلط)

پاورچین-آرام و بی صدا راه رفتن

زیر غربالی-دانه هایی که به مرغ و پرنده می دهند

زیر دُم سُست-زن منحرف
پَتی-لخت-برهنه

تو خط چیزی بودن-در کاری وارد بودن-در کاری تحقیق کردن

پخته کردن کار-مقدمات کاری را فراهم کردن

 

چاق شدن قال-گرم شدن دعوا-اوج گرفتن بگو و مگو

چِخ کردن-راندن سگ

دیوانه بازی-انجام کارهای ابلهانه و نابخردانه
به جلز و ولز افتادن-به گریه و التماس افتادن

دست به آب-داشتن ادرار-دستشویی-توالت

زبان کسی گرفتن-لکنت زبان داشتن

جوجه مشدی-تازه کار و نا آشنا با آداب و رموز مشدی گری

 

تو نخ کسی یا چیزی بودن یا رفتن-کسی یا چیزی را پاییدن و زیر نظر داشتن

چاخان کردن-دروغ گغتن-چُسی آمدن

آمدن (چیزی) به کسی(تناسب داشتن (چیزی) به کسی)