کاملترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری ایرانی قسمت 398

پرواربندی-پرورش گاو گوسفند برای سر بریدن

 

بی اُرس و پرس-بی مقدمه

دود از کله ی کسی برخاستن-سخت شگفت زده شدن-حیرت بسیار کردن
توپ-پرشده-کامل-بی نیاز

 

از قلم افتادن(فراموش شدن، مورد بی‌مهری قرار گرفتن)

به خاک سیاه نشستن-بدبخت و ذلیل شدن

بی ریخت-زشت-بد ترکیب

حساب-هزینه-مخارج-میزان طلب

روغن کاری-روغن زدن به هر نوع دستگاه

این دنده آن دنده شدن-این پهلو آن پهلو شدن

با متانت-با وقار

پادرمیانی کردن-میانجی گری کردن

آبستن فرزندکش(دنیا، روزگار)

تعریف کردن-به نیکی یاد کردن-ذکر خیر کردن

اخ و پیف کردن-اظهار ناراحتی کردن از بوی بد-منظره‌ی بد یا غذای بد

پاکار-امر بر-پادو-مباشر

بسم الله-جمله ای که هنگام آغاز به کاری و یا به هنگام تعجب و حیرت می گویند-بفرمائید ! این گوی و این میدان

آهنگ ریپ‌دار-آهنگی که یک ضرب آن کم باشد

 

پیش و پس کار را نگاه کردن-جوانب کار را سنجیدن

از اوناش نبودن ( فقط به‌صورت منفی)(از جمله‌ی کسانی نبودن که مخاطب گوینده‌ی جمله را از آنان پنداشته است)

چیز خور-مسموم شده

خنگ-نادان-ابله-کودن

چشم و دل سیر-کسی که به مال و منال دنیا بی اعتنا است

چهارتا شدن چشم کسی-سخت تعجب کردن کسی-خیره ماندن از تعجب

بازاریاب-کسی که کارش پیداکردن مشتری برای کالای خاصی است

پر اشتها-کسی که متمایل به خوردن زیاد است
آستین از چشم برداشتن(آشکارا گریستن)
چپ رو-تند رو

خود را به کوچه ی علی چپ زدن-خود را بی اطلاع نشان دادن

پا جای پای کسی گذاشتن-از کسی تقلید و پی روی کردن

خاربست-دیوارمانندی از خار و خاشاک بر گرد چیزی

 

چیز خور-مسموم شده

چهار قُل-چهار سوره ی قرآن که با قُل آغاز می شود

خط در میان حرف زدن-آرام آرام و شمرده سخن گفتن

خر خود را راندن-تنها به فکر خود بودن-به کار خود ادامه دادن

ُک-ت منقار مرغ-تیزی سر چیزی

تعریفی-قابل توجه-عالی

آش دهن‌سوز(هر چیز مطلوب و پسندیده)

پیش کرایه-کرایه ای که در مبدا پرداخت می شود

پشت چشم کسی باز ماندن-انگار نه انگار-برای کسی فرقی نداشتن

دست و پا نمدی-دست و پا پنبه ای

به سر دویدن- با سر رفتن

خوش پنجه-آن که آلات موسیقی را نیکو می نوازد

به راست راست-فرمان نظامی برای گردش به راست

حق دادن-تایید کردن

 

برای کسی آش پختن که یک وجب روغن داشته باشد-زمینه ی تنبیه و گوشمالی برای کسی آماده کردن

آخش درآمدن-از درد نالیدن

الواتی کردن-عیاشی و هرزگی کردن

آفتاب‌رو-جایی که آفتاب بر آن بتابد

زیر پوش-جامه ی زیرین

دو بامبی-دو دستی-با دو دست

رو زیاد کردن-پر رو شدن-توقع زیادی داشتن

چس محل کردن-بی اعتنایی کردن

پشکل-سرگین حیوانات اهلی

 

افتادگی(پریشانی، احتیاج)
ترکیدن بغض- بغض کسی ترکیدن

تعارف آب حمامی-تعارفی که خرج و مایه ای ندارد

خشخاشی-نان خشخاش زده

پچ پچ کردن-نجوا کردن-زیر گوشی حرف زدن

پیش خر کردن-پیش از موعد خریدن

بنگی-معتاد به حشیش

ذوق کردن-خوش حال شدن-شاد شدن

 

تخم حرام-حرام زاده-شرور-شیطان

دستی پز-نانوایی که در خانه نان می پزد

تخته زدن-پنبه زدن
استخوان‌بزرگ-شخص دارای اصل و نسب

از تو چه پنهان(راستش را بخواهی)

چارخیابان-میدانی که چهار خیابان به آن باز می شوند

الو(شعله‌ی آتش، در پاسخ به زنگ تلفن یا خانه می‌گویند (یعنی می‌شنوم))

بالا انداختن-نوشیدن مشروبات الکلی

بلا به دور-بلاها دور باد

دَم دادن-دل دادن-جرات دادن-گستاخ کردن

خواب گرد-کسی که در خواب راه می رود

چله-چاق-چرب و چیلی
از بن گوش(کمال بندگی و خدمتکاری)
دوا به خورد کسی دادن-مسموم کردن-به زور به کسی دارو یا مشروب خوراندن

دکان کسی را تخته کردن-کسب کسی را از رونق انداختن-دست کسی را از چیزی کوتاه کردن

دل آمدن-به چیزی تن در دادن

دخیل بودن-خواهش و التماس کردن از کسی برای انجام ندادن کاری

افقی برگشتن-شهید شدن و روی دست‌ها تشییع شدن

درز-شکاف-محل اتصال یا دوخت

از جلوی کسی در آمدن(در برابر کسی مقاومت کردن)

بازیگوش-شیطان و حرف نشنو-بازی دوست

چرند بافتن-یاوه گفتن-حرف بی هوده زدن
استخوان را پیش گاو و کاه را پیش سگ انداختن-کار را به نااهل سپردن

پوست و استخوان شدن-بسیار لاغر شدن

 

خدا وکیلی-صادقانه-راست و درست

بلا گردان-چیزی یا کسی که جلوی آسیب و زیان را می گیرد
 

 

خیساندن-در آب فرو بردن-در آب گذاشتن-خیس کردن

چرک نویس-نوشته ی نخستین که ممکن است بازبینی و ویرایش شود

آتشِ تر(شراب، لب معشوق)

تاب دادن-سرخ کردن در روغن-پیچیدن-خم کردن

خیمه شب بازی درآوردن-ادا و اطوار در آوردن-حیله و تزویر به کار بردن-خلاف واقع جلوه دادن

دو پولی-کالای بی ارزش

پس انداختن-جمع کردن پول-بچه به دنیا آوردن-به عقب انداختن

ترقه فرنگی-بچه ی شرور

دامنی-پارچه ای که با آن دامن می دوزند

اُس و فُس(اصل، مایه، چهارستون بدن)

خودرنگ-دارای رنگ طبیعی

اسیر خاک-مرده-تن‌پرور

جاده صلف کن-کسی که موانع را از سر راه بر می دارد-آلت دست

آنکادر کردن(اصطلاحی در ارتش برای جمع‌کردن رختخواب)

روشن شدن-نشئه شدن-مست شدن-سرحال آمدن

 

 

بگو مگو-جر و بحث-مشاجره

د ِ ؟-واقعن ؟-راستی ؟

ریگ تو کفش داشتن-خرده شیشه داشتن-رو راست نبودن-با شیله پیله بودن

بی نمک-نچسب-لوس-ننر-بد ریخت-بدون ملاحت
پا گذاشتن-وارد شدن-رسیدن

دهان به دهان گذاشتن-دهان به دهان شدن

تراشیده-نازک-قلمی-لاغر
بازجو-مامور تحقیق و بررسی پرونده

چک و چانه-کنایه از دهان

رو آمدن-به جایی رسیدن-ترقی کردن-ثروتمند شدن

رکابی-دارای رکاب-پیاده ای که به دنبال سواری بدود

خوشمزگی-شوخی کردن-بذله گفتن

آفتابه خرج لحیم-بیشتر بودن هزینه‌ی تعمیر چیزی از بهای نو آن

حتم داشتن یق-ین داشتن

 

جگری-به رنگ جگر

خونی-قاتل-دشمن سخت-مخالف شدید

 

خاله رورو-زنی که به علت چاقی یا آبستنی به زحمت راه می رود

در چاه افتادن-فریب خوردن

بچاپ بچاپ-اوج سوء استفاده و دزدی

از دندۀ چپ پا شدن(سخت عبوس و کم‌حوصله بودن)
تسویه حساب-تلافی-پاک کردن دل خوری

آب شدن و به زمین فرو رفتن(دود شدن و به آسمان رفتن)

 
جفت کردن صدا با ساز-هماهنگ کردن صدای ساز توسط کوک

از عزا در آوردن(به دوره‌ی عزاداری پایان دادن)

جرینگ-صدای سکه های پول

این دست و آن دست کردن-وقت تلف کردن-وقت کشتن-به عقب انداختن
ته چیزی را بالا آوردن-تا آخر خوردن-تمام کردن

اختر شمردن-شب‌بیداری

به گند کشیدن-جایی یا کاری را خراب کردن-به لجن کشیدن-بی اعتبار کردن

خرخور-چیزی که قابلیت خورده شدن را از دست داده است

خاطر داشتن-به یاد داشتن

تِلِک و پِلِک-رخت و وسائل ناچیز خانه
روان کردن-از بر کردن

خصوصی-مقابل عمومی

بامبه-توسری

ابزارفروشی(فروشگاه وسایل خاص و ابزار یدکی)
استخوان در گلو داشتن-رنج و سختی کشیدن

از چیزی (کسی) زده شدن(از چیزی (کسی) متنفر و بیزار شدن)

 

پشت به کوه اُحد بودن-پشت گرمی داشتن

خاله ماستی-آدم بی اهمیت و بی ارزش
حلال بودی-نگا. حلال به زنده ای

تک پران-زن نانجیب
زیر زبان کشی-با زرنگی از کسی حرف بیرون کشیدن-زیر پا کشی

جی جی باجی-صمیمیت بسیار زیاد ولی غیر واقعی

چاخان بازی-حقه بازی-چرب زبانی-دروغ بافی
دندان پر کردن-ترمیم دندان آسیب دیده

آسمان با زمین دوختن-داشتن کمال مهارت در تیراندازی

رج کردن-رج بستن

پیشت-آوازی برای راندن گربه

امن و امان-بدون بیم و هراس

پت پتی-موتور سیکلت

جَلَب-حقه باز-موذی-تقلبی-زن نا به کار
ژاندارمری-نهادی که عهده دار حفظ نظم و قانون در بیرون از منطقه های شهری است

زُهم-بوی تند و زننده ی گوشت گندیده یا تخم مرغ فاسد

دست بلند کردن-بالا بردن دست به نشانه ی آمادگی پاسخ گویی-اعلام رای و نظر

بله گرفتن-رضایت عروس را گرفتن

زمین گیر-کسی که به سبب بیماری یا پیری نتواند از جای خود برخیزد

خر داغ کردن-ناامید شدن-ناکام شدن

استخوان‌بندی-درست کردن انگاره و طرح

تریش-پارچه یا پوست بلند و باریک

روی شاخ بودن-مسلم بودن-قطعی بودن

آدم دو قازی(شخص بی‌سروپای بی‌ارزش)

آمد نیامد داشتن(روی دادن واقعه‌ای که احتمال فرخنده و نحس‌بودن هر دو در آن هست)

 

تازه کردن گلو-چیزی نوشیدن و سرحال آمدن

خونی-قاتل-دشمن سخت-مخالف شدید

آتش زیر پا داشتن(بی‌قرار بودن)
خشتک دراندن-نگا. خشتک پاره کردن

خراب کردن دختر-دختری را منحرف کردن

زبان چرب و نرم داشتن-گفتار خوشایند و فریبنده داشتن

خدا به دور-پناه بر خدا

زمین گذاشتن چیزی-چیزی را ترک کردن

تابوت خشکه-بسیار لاغر و ناتوان
آنجا رفتن که عرب نی انداخت-به جایی دور و بی‌بازگشت رفتن

باز نشسته ک-سی که بدلیل پیری و یا علل دیگر از کار کردن دست کشیده است و حقوقی دریافت می کند
بی شوخی-جدا-بدون شوخی

چشم و دل پاک-کسی که به دیده ی بد به ناموس دیگران نگاه نکند

بی سایه سر شدن-بی صاحب ماندن-بیوه شدن

زردنبو-زردمبو

بوسیدن و به تاقچه گذاشتن-ترک گفتن-کنار گذاشتن

خون جگر-رنج بسیار-غم فراوان

 

 

آفتاب چریدن-بی‌کار بودن-چیزی برای خوردن نداشتن

زیر غلیانی-ناشتایی-غذای صیح-چارپایه ای که زیر غلیان می گذارند

چرخیدن در روی یک پاشنه-تغییر نکردن وضعیت-گذشتن وضع به منوال سابق

(به زبان کودکان) زخم شدن

خون مردگی-حالت مردن خون در زیر پوست-کبودی

اشک تمساح-گریه ی دروغین
خودم جا، خرم جا-تکیه کلام کسانی که همه چیز را از دریچه ی منافع شخصی می بینند. من که دارم گور پدر بقیه
بسم الله-جمله ای که هنگام آغاز به کاری و یا به هنگام تعجب و حیرت می گویند-بفرمائید ! این گوی و این میدان

از یک قماش بودن(سر و ته یک کرباس بودن)

پایان نامه-رساله ی پایان تحصیل

رفتن به کسی-شبیه بودن به کسی

خوردن چیزی به چیزی-جور بودن چیزی با چیزی

خودی-آشنا
جواب کردن-به کار کسی پایان دادن-از کار اخراج کردن

 

جامغولک-حقه-حیله

رو به قبله بودن-در خال مرگ بودن

بند آوردن-متوقف کردن

از هفت دولت آزاد بودن(شاد و آزاد بدون نگرانی از قضاوت دیگران زندگی کردن)
تاکسی تلفنی-نوعی تاکسی که تلفنی درخواست می شود

 
اهل بیت(اهل خانه، خانواده)

 

زیاده روی-افراط-اسراف

خیک محمد-آدم چاق و فربه

بار فروش-فروشنده ی میوه و خواربار در میدان

 

از خوشحالی در پوست نگنجیدن(از شادی سر از پا نشناختن)

خودخور-کسی که غم خود را در دل می ریزد و با کسی در میان نمی گذارد

تاب-کجی چشم- طاقت و تحمل
تو پوزی زدن-تو دهنی زدن-با سخن تندکسی را نا امید کردن

چیز خور کردن-خوراندن سم یا موادی که رمالان و دعانویسان تجویز می کردند

رنگ آمیزی-آمیختن رنگ های گوناگون به هم

بی بی-مادر بزرگ-زن سالخورده و محترم

خُردمُرد شدن-ریزه ریزه شدن

آش همان آش و کاسه همان کاسه(چیزی تغییر نکرده)

زیر اخیه رفتن-به نفع کسی به کاری تن دادن
باری به هر جهت کردن-در انجام کاری تعلل و تردید کردن
الف کوفی(چیز کج، آلت تناسلی)
به پیر و پیغمبر قسم خوردن-سوگند بسیار یاد کردن

چَپَل-چَپَل کسی که خود را به چیزهای ناشایست آلوده کند-نکبتی
بی اُرس و پرس-بی مقدمه

 
دست و بال-دور و بر-اطراف

تب و تاب-سوز و گداز

راسته بازار-بازار راست و مستقیم

آجیل مشکل‌گشا(آجیلی که برای گشایش کار می‌خرند و بین مردم متدین پخش می‌کنند)

در بحر چیزی بودن-تمامن به چیزی اندیشیدن

رنگ شدن-گول خوردن

زیر آب کردن سر کسی-کسی را بی سر و صدا کشتن

دمرو-کسی که دمر خوابیده

برای کسی لقمه گرفتن-برای کسی کار پر دردسری تدارک دیدن-کسی را بد معرفی کردن

رفیق باز-دوست باز-کسی که به دوستان محبت بسیار می کند

باد خوردن-هوا خوردن

چیدن و واچیدن-آراستن-در جای خود گذاشتن

آب نخوردن چشم-امید نداشتن

 

از آب درآوردن-عمل آوردن-انجام دادن

 

تفنگ سر پر-تفنگی که باروت و گلوله را از سر لوله به درون تفنگ می گذاشتند و با سمبه آن ها می فشردند

 

بازداشتن-منع کردن-مانع شدن

باز شدن نیش کسی-تبسم کردن از روی خوشحالی و خوشوقتی

بی خیال بودن-اهمیت ندادن-نگران نبودن

باریک شدن-دقت کردن-در بحر چیزی رفتن

ریزه پیزه-کوچک اندام-ریز نقش

دولاب-گنجه-کمد-قفسه

زاغ و زوغ-فرزندان خردسال-نق-غر و لند

رنجیده شدن-آزرده خاطر شدن-آزرده دل شدن

برخورد کردن-تصادف کردن-دیدارکردن

دلال بازی-به شیوه دلالان از راه مبالغه و دروغ کاری را بزرگ جلوه دادن-واسطه گری
دوا خور کردن-عرق خور کردن-مسموم کردن

تر و فرز-چست و چابک

آلنگ دولنگ-چیزهای بی‌هوده‌ای که به‌عنوان زینت به چیزی می‌آویزند

انسان بودن(شریف و درست بودن)

زیر گوشی-بالش بسیار کوچک که هنگام خواب زیر گوش می نهند

آواز دادن(خواستن)

جمال کسی را عشق است-کسی را دوست داشتن-دیدار کسی را به فال نیک گرفتن

دام پزشک-پزشک حیوانات

افسار پاره کردن(سرپیچی کردن، یاغی شدن)

تف انداختن-تف کردن-سخت اظهار نفرت کردن

جفتک پراندن-لگد زدن-بد رفتاری کردن-مخالفت کردن

 
درد دل کردن-غم و اندوه خود را با دیگری در میان گذاشتن

به گوش خر یاسین خواندن-بی اعتنایی کردن به حرف و نصیحت- از این گوش گرفتن و از آن گوش در کردن

انگشت‌نگاری-ثبت کردن اثر خطوط روی انگشتان برای شناسایی در آینده

در پسی ماندن-عقب ماندن-موفق نشدن

اوستا چسک-فضول و مزاحم-سرخر

رو به قبله بودن-در خال مرگ بودن

چس ناله-آن و ناله ی ساختگی برای جلب توجه

اخ و پیف کردن(اظهار ناراحتی کردن از بوی بد، منظره‌ی بد یا غذای بد)

دل فرو ریختن-سخت وحشت کردن-بسیار ترسیدن

اقبال کسی به برج ریق بودن(بداقبال بودن)

دنگ دنگ-صدای برخورد دو چیز سخت به هم

دَم ِ قیچی-بریده ها و ریزه های پارچه

حاضری-غذایی که پختن نمی خواهد و به سرعت آماده می شود

خلق الله-مردم

 

 

 

حیوون-نگا. حیوان

اُق زدن-بالا آوردن
روده درازی کردن-پر حرفی کردن-وراجی کردن

دُهُل دریده-بی شرم-ناپارسا

پشت پا پزان-آیین و رسم پختن آش پشت پا. آش پشت پا

پاییدن-زیر نظر گرفتن-مراقبت

زهره و زنبل کسی را ترکاندن-سخت ترساندن

اصحاب منقل(اهل گفت‌وگو و سخن)

تخت کردن-هموار کردن-پر کردن-کامل کردن
آتش به مال خود زدن(کالایی را بسیار ارزان فروختن)

تُف به دهن-حیرت زده

اُرُسی(کفش)

ردیف کردن-جور کردن-آماده کردن

زناشویی-ازدواج-همسر اختیار کردن

آب و گِل-بر و رو-سرشت آدمی

دایه-زن شیر دهنده-قابله-پرستار بچه
دست پخت-شیوه ی پختن-هنر پختن

زبان کوچک-گوشت زبان شکل آویخته در حلق

اوا خواهر-مرد زن‌نما-مردی که علائق زنانه دارد

از کف دست مو برآمدن(روی دادن پیشامدی غیرممکن)
خرابی بالا آوردن-کثافت کاری کردن-آلودن بستر یا لباس

خُردمُرد-شکسته و ریزه میزه

جیغ زدن-فریاد کشیدن-داد زدن

پخش-پراکنده

 

به هم زدن حال-موجب بالا آوردن شدن

دستکاری-دست بردن در چیزی

پساب-آبی که پیش از این در آن چیزی خیسانده یا جوشانده باشند

رخت و پَخت-لباس ها-پوشاک

 

پا شدن-از جا برخاستن
چشم چپ به کسی انداختن-دشمنی کردن با کسی

اهل عمل(کسی که کم‌تر حرف می‌زند و بیش‌تر عمل می‌کند)

آسیاب‌گردان-کسی که به‌خوبی از عهده‌ی کارها بر می‌آید

جهنم دره-جای نامناسب و عذاب دهنده

زنده شدن-حق بازی دوباره پیدا کردن
دست از پا دراز تر-مایوس شده-ناموفق

پوست کلفت-سخت جان-مقاوم

آفتابه برداشتن(دست به آب رساندن، پابرهنه وسط حرف کسی دویدن)

چراغ-پولی که معرکه گیران درخواست می کنند

داوطلب-خواستار-نامزد

حرف زدن-پشت سر کسی بدگویی کردن-وراجی کردن

رو رفتن-بر زمین افتادن اسب از جلو و بر زانو ها
این خط و این نشان(عبارتی تهدیدگونه برای منع کسی از چیزی یا انجام کاری، نگویی که نگفتم.)

تاب برداشتن-خم شدن-شکم دادن-لوچ شدن چشم

جاجا-آوازی که با آن مرغ را به لانه اش می رانند

بز بیاری-بد شانسی-بد بیاری

 

زیر و رو کردن-همه جا را به دنبال چیزی گشتن-به هم ریختن

باد به آستین انداختن-فخر فروختن-خودخواهی کردن

پرت شدن حواس-از موضوع دور افتادن

افتادن توی پوست کسی(کسی را وسوسه کرد)

به دست و پای کسی افتادن-با التماس تقاضای ترحم کردن-نهایت خاکساری کردن

 

جهنم-کلامی که آن را به هنگام بی اهمیت دانستن چیزی می گویند

تحت الشعاع قرار دادن-زیر نفوذ و تاثیر قرار دادن

دلال محبت-پا انداز-خانم بیار

خاله زنک-زن امل و دنیا ندیده-بی سواد و عامی-کسی که همواره درباره ی دیگران حرف می زند

دست به سینه-آماده ی فرمان-در نهایت ادب و احترام

زیر اخیه گذاشتن-کسی را به کاری که سودش به دیگری می رسد گماشتن-زیر فشار گذاشتن

 

خون مردن-منجمد شدن خون در زیر پوست بر اثر ضربه

ابتدا به ساکن-ناگهانی-بی‌مقدمه

اهل آن کار (کار بد)

حمله گرفتن-غش کردن
حلبی آباد-آلونک نشین های خارج از شهر
استخوان ترکاندن-رشد ناگهانی اندام پس از رسیدن به سن بلوغ

حرام و حرس-ریخت و پاش

 

ابرو آمدن-عشوه ریختن-غمزه کردن